Về tác giả Michelle_Hutchinson
Tôi là trưởng nhóm tư vấn hướng nghiệp 1 - 1 của 80,000 Hours. Trước đây, tôi làm việc tại Global Priorities Institute (Viện nghiên cứu ưu tiên toàn cầu), điều hành Giving What We Can và là Quản lý Quỹ tại Effective Altruism Infrastructure Fund.
Các bình luận ở đây chỉ là quan điểm cá nhân của tôi, không phải của tổ chức tôi đang hay đã làm việc, trừ khi có ghi rõ.
—
Tôi thấy làm việc cho các mục tiêu dài hạn là khó khăn về mặt cảm xúc: Hiện nay có rất nhiều vấn đề khủng khiếp trên thế giới. Làm thế nào chúng ta có thể quay lưng lại với những đau khổ đang diễn ra xung quanh mình để ưu tiên một điều trừu tượng như giúp tương lai dài hạn trở nên tốt đẹp?
Nhiều người cố gắng áp dụng các ý tưởng dài hạn vào thực tế dường như gặp khó khăn với điều này, bao gồm cả nhiều người tôi đã làm việc cùng trong những năm qua. Và bản thân tôi cũng không phải là ngoại lệ — sức hút của nỗi đau đang diễn ra ngay trước mắt là điều khó lòng thoát khỏi. Vì lý do này, tôi muốn chia sẻ một số suy nghĩ về cách tôi tiếp cận thách thức này, và cách tôi duy trì động lực để làm việc trên các can thiệp mang tính suy đoán mặc dù thấy điều đó khó khăn ở nhiều khía cạnh.
Vấn đề này là một khía cạnh của một vấn đề rộng lớn hơn trong EA: tìm ra cách thúc đẩy bản thân làm những việc quan trọng ngay cả khi chúng không mang lại cảm xúc mạnh mẽ. Sẽ rất hữu ích nếu chúng ta hiểu rõ cảm xúc của mình để phân biệt giữa những cảm xúc và niềm tin mà chúng ta ủng hộ và những cảm xúc và niềm tin mà chúng ta không muốn hành động theo sau khi chiêm nghiệm kỹ.
Đầu tiên, tôi không muốn khẳng định rằng mọi người đều gặp khó khăn khi làm việc cho các mục tiêu dài hạn vì những lý do giống tôi hoặc theo cách tương tự. Tôi cũng muốn làm rõ rằng tôi không đại diện cho tổ chức 80,000 Hours.
Những khó khăn của tôi trong công việc mà tôi không còn làm nữa thường xoay quanh những người đang phải chịu đựng các bệnh tật có thể phòng ngừa ở các nước nghèo. Điều đó phần lớn liên quan đến công việc lúc đầu của tôi khi tôi mới biết đến thiện nguyện hiệu quả. Đối với những người khác, điều nổi bật hơn là họ không tích cực hành động để ngăn chặn sự tàn bạo của một số phương thức chăn nuôi công nghiệp. Tôi sẽ không nói về tất cả những lý do khiến mọi người khó tập trung vào tương lai dài hạn — trong bài viết này, tôi sẽ tập trung cụ thể vào kinh nghiệm của bản thân.
Phần lớn nỗi đau khổ trên thế giới ngày nay đơn giản là không nên tồn tại. Con người đang chịu đựng và chết vì thiếu các biện pháp phòng ngừa và chữa trị rẻ tiền. Những bệnh tật mà các nước giàu đã loại bỏ hoàn toàn vẫn hoành hành ở hàng triệu người trên thế giới. Có bằng chứng mạnh mẽ về hiệu quả của các biện pháp can thiệp rẻ tiền như màn chống muỗi tẩm hóa chất chống sốt rét. Tuy nhiên, nhiều người trong chúng ta ở các nước giàu có về mặt tài chính lại chi tiêu một phần đáng kể thu nhập cho các mặt hàng và dịch vụ không thiết yếu. Trước sự bất công vô lý và có thể phòng ngừa này, thật khó tin rằng tôi không nên làm gì để cải thiện tình trạng đó.
Tương tự, thường rất khó tin rằng tôi không nên giúp đỡ những người gần gũi về mặt địa lý với mình — như những người vô gia cư trong thị trấn của tôi, hoặc những người đang bị giam giữ trái pháp luật trong nước tôi. Thật khó để đối mặt với sự đau khổ rõ ràng và có thể phòng ngừa mà tôi không làm gì để chống lại.
Đối với tôi, việc trì hoãn giúp đỡ những người đang sống hôm nay để giúp đỡ những người trong tương lai còn khó khăn hơn việc trì hoãn giúp đỡ những người trong đất nước mình để giúp đỡ những người ở phía bên kia thế giới. Điều này phần nào do cảm giác rằng nếu chúng ta không hành động để cải thiện tương lai, sẽ có những người khác đến sau chúng ta có thể làm điều đó. Ngược lại, nếu chúng ta không hành động để giúp đỡ những người nghèo trên toàn cầu hôm nay, những người đến sau chúng ta không thể thay thế chúng ta. Những cuộc đời chúng ta không cứu được trong năm nay chắc chắn sẽ ra đi trong thương tiếc.
Một lý do khác khiến điều này trở nên thách thức là của cải dường như đang tăng lên một cách đáng kể theo thời gian. Điều này có nghĩa là chúng ta có mọi lý do để tin rằng những người trong tương lai sẽ giàu có hơn nhiều so với những người hiện tại, và dường như từ đó có thể suy ra rằng những người trong tương lai không cần sự giúp đỡ của chúng ta nhiều như những người hiện tại. Không có trường hợp tương tự khi giúp đỡ những người ở xa về mặt địa lý.
Các lý do để chúng ta cải thiện cuộc sống của những người hiện đang sống rất thuyết phục về mặt cảm xúc. Một phần là vì đây rõ ràng là những nghĩa vụ quan trọng đè nặng lên chúng ta, và chỉ có những nghĩa vụ còn mạnh mẽ hơn mới có thể làm mất đi sức mạnh của chúng. So sánh với đó, lập luận ủng hộ việc tập trung vào dài hạn có vẻ mang tính suy đoán hơn nhiều và dựa trên việc cân nhắc cẩn thận các lập luận phức tạp.
Dưới đây, tôi phác thảo cách tôi nhìn nhận các lập luận ủng hộ chủ nghĩa dài hạn, và lý do tại sao — mặc dù bị thuyết phục về mặt trí tuệ — chúng không làm giảm cảm giác của tôi rằng chúng ta nên giảm bớt đau khổ hiện tại. Tôi muốn lưu ý rằng đây không phải là một tuyên bố nghiêm ngặt về lý do tại sao chúng ta nên tập trung vào các mục tiêu dài hạn (80,000 Hours đã viết về điều này ở đây).
Tương lai của các sinh vật có ý thức có thể vô cùng lớn. Điều đó có nghĩa là nếu chúng ta chỉ có một cơ hội rất nhỏ để tác động đến nó một cách lâu dài và tích cực, thì việc nắm lấy cơ hội đó là xứng đáng.
Một cách mà chúng ta có thể tác động đến dài hạn là ngăn chặn sự tuyệt chủng của tất cả sự sống. Thực tế là con người hiện tại có khả năng hủy diệt tất cả những người tương lai có nghĩa là những người đến sau chúng ta sẽ không có cơ hội cải thiện tương lai nếu chúng ta không làm vậy. Điều này cũng khiến cho việc con người trong tương lai có thể giàu có hơn chúng ta trở nên không còn ý nghĩa.
Cũng có thể có những cách mà giá trị trong tương lai có thể bị hạn chế một cách không thể đảo ngược do sự khoá cứng (lock-in) của một chế độ toàn trị chứ không phải do một sự kiện tuyệt chủng. Điều đó cho thấy con người trong tương lai có thể tồn tại, nhưng sẽ sống rất khổ sở nếu không có sự can thiệp của chúng ta.
Những kết quả tồi tệ này dường như có thể xảy ra với tôi. Chúng dường như là loại rủi ro mà chúng ta nên điều tra để xác định liệu có thể giảm thiểu chúng hay không. Và trên thực tế, có nhiều lý do để cho rằng xã hội thường kém hiệu quả trong việc đối phó với loại rủi ro này: Các doanh nghiệp có động lực kiếm tiền trong ngắn hạn, các chính trị gia muốn tái đắc cử trong vài năm tới, và cá nhân thường kém trong việc lập kế hoạch (thậm chí cho tương lai của chính mình!).
Những lập luận trên có ý nghĩa đối với tôi và tôi tin vào chúng. Tôi tin rằng tôi nên ưu tiên làm việc để cải thiện tương lai dài hạn.
Mặc dù vậy, những lập luận này vẫn có vẻ mang tính suy đoán. Và ngay cả khi chúng đúng, không có gì đảm bảo rằng tôi sẽ thực sự có tầm ảnh hưởng bằng cách cải thiện sự đại diện của các thế hệ tương lai bằng luật pháp của chúng ta, hoặc bằng cách tăng cường nghiên cứu về các ưu tiên toàn cầu — chứ đừng nói đến việc chỉ đơn giản là cố gắng làm một trong hai điều đó. Tôi chỉ có thể đặt cược vào khả năng tạo ra tác động tích cực lớn, mặc dù tôi biết rằng nó có thể không thành công. Điều đó khiến việc lựa chọn làm những điều này — thay vì ví dụ như quyên góp để phân phát màn chống muỗi — cảm thấy khó chịu như đánh bạc với cuộc sống của người khác.
Với những vấn đề này, đôi khi tôi cảm thấy khó có động lực để làm những việc mà tôi nghĩ mình nên làm. Một điều khiến tôi cảm thấy phấn chấn là làm việc trong thời gian dài cảm thấy khó khăn chính xác như những gì tôi nghĩ rằng chúng ta nên mong đợi từ thiện nguyện hiệu quả: Một vấn đề càng nổi bật — và việc giải quyết nó càng có vẻ cấp bách — thì chúng ta càng nên mong đợi rằng đã có người giải quyết nó. Vì vậy, tôi nên mong đợi rằng việc giải quyết những vấn đề cấp bách nhất (most pressing problems theo EA) sẽ không mang lại cảm giác cấp thiết và quan trọng như việc giải quyết những vấn đề khác. Nếu có, thì vấn đề đó sẽ ít bị thiếu quan tâm hơn.
Điều tạo ra tác động lớn nhất đến động lực của tôi hàng ngày: tôi được là thành viên trong đội ngũ mà tôi tôn trọng và quan tâm sâu sắc. Động lực làm cho những người xung quanh tôi hạnh phúc và không làm đồng nghiệp thất vọng giúp tôi dễ dàng làm việc chăm chỉ. Họ không nhất thiết phải chia sẻ giá trị của tôi — nếu tôi kiếm tiền để cho đi và cần làm tốt công việc của mình để duy trì (và tăng!) thu nhập, tôi nghĩ rằng sẽ rất hữu ích nếu có những đồng nghiệp quan tâm đến việc làm việc với tiêu chuẩn cao và sự thành công của tổ chức. Để không làm họ thất vọng, tôi nghĩ mình sẽ có động lực để làm việc chăm chỉ và hoàn thành phần việc của mình.
Một điều khác tạo ra tác động đáng kể đến động lực của tôi là tiếp tục suy nghĩ và thảo luận về các luận điểm xung quanh nguyên nhân và biện pháp can thiệp cấp bách nhất. Một cách tôi làm điều này là bày tỏ những lo lắng trực quan của mình rằng tôi không đang làm việc đúng khi chúng xuất hiện, và tranh luận về chúng với những người có giá trị tương tự như tôi. Làm điều đó giúp tôi nhận ra quan điểm nào của mình là trực quan nhưng cuối cùng tôi không tin tưởng, và quan điểm nào tôi thực sự ủng hộ và có thể bảo vệ.
Tôi cũng cố gắng tiếp tục đọc và tham gia vào các cuộc tranh luận cho thấy rằng tôi nên làm việc trên các vấn đề khác. Điều đặc biệt quan trọng là tiếp tục đặt câu hỏi và làm rõ những niềm tin trái ngược với trực giác, bởi vì bạn không thể dựa vào trực giác để biết khi nào bạn đang đi quá xa (trực giác đã cho rằng bạn đang đi chệch hướng!).
Tuy nhiên, liên tục đặt câu hỏi về hướng đi hoặc công việc của mình sẽ khiến bạn mất phương hướng và mất động lực. Thời điểm quan trọng để làm điều này có thể là khi bạn sắp tham gia vào một dự án mới hoặc thay đổi hướng đi đáng kể. (Mặc dù tôi cũng khá thích theo dõi các luận điểm mới thú vị khi chúng xuất hiện, ví dụ như trên diễn đàn EA.)
Đối với tôi, việc cam kết cụ thể sẽ làm những việc hiệu quả nhất cũng rất hữu ích. Tôi là thành viên của Giving What We Can, có nghĩa là tôi đã cam kết dành 10% thu nhập của mình cho các tổ chức mà tôi tin rằng có thể cải thiện thế giới một cách hiệu quả nhất. Thực tế, tôi thường quyên góp thêm một chút so với cam kết của mình mỗi năm — một phần cho tổ chức phúc lợi động vật để bù đắp việc ăn thịt, và một phần cho tổ chức phát triển toàn cầu (thường là Against Malaria Foundation) vì tôi ghét ý tưởng không làm gì để giảm nghèo đói toàn cầu. Nhưng tôi luôn dành 10% cho các tổ chức mà tôi nghĩ rằng sẽ mang lại nhiều lợi ích nhất, vì tôi đã hứa như vậy.
Một kỹ thuật mà tôi có cảm xúc lẫn lộn hơn là: làm cho những tác hại hoặc sự thiếu lợi ích trong tương lai trở nên cụ thể hơn. Ví dụ, tôi có thể tưởng tượng rằng loài người bị tuyệt chủng trong một đại dịch do con người gây ra do chiến tranh sinh học liều lĩnh, và vũ trụ có thể tiếp cận được sau đó sẽ trống rỗng, không có sự sống thông minh trong vô số thiên niên kỷ. Suy nghĩ về những ví dụ như vậy giúp trực giác của tôi có điểm bám víu, và nhắc nhở tôi rằng những tổn hại trong tương lai sẽ không kém phần thực tế đối với những người trải qua chúng so với những tổn hại hiện tại.
Một trong những lo ngại của tôi với cách tiếp cận này là vì có quá nhiều kết quả khủng khiếp có thể xảy ra cho thế giới, nên việc bám vào một kết quả cụ thể nào đó có thể gây hiểu lầm. Làm như vậy có thể ảnh hưởng đến hành động của bạn theo những cách bạn không mong muốn. Một cách để tránh điều đó có thể là cố gắng hình dung một kết quả tích cực cụ thể: Hãy hướng tầm nhìn của bạn đến một thế giới với những sinh vật phát triển rực rỡ trải rộng khắp vũ trụ. Cá nhân tôi có xu hướng thấy điều đó ít thúc đẩy hơn, một phần vì tôi nghĩ rằng với cấu trúc hiện tại, các sinh vật sống có khả năng chịu đau đớn lớn hơn nhiều so với khả năng hưởng thụ.
Với tất cả các kỹ thuật trên, tôi nghĩ rằng việc có những người xung quanh bạn có suy nghĩ tương tự sẽ thực sự hữu ích — bạn có thể chia sẻ những gợi ý cụ thể về những gì hiệu quả và cảm thấy nhẹ nhõm khi biết rằng bạn không phải là người duy nhất cảm thấy khó khăn. Trở thành một phần của cộng đồng thiện nguyện hiệu quả tạo ra tác động lớn đối với tôi theo những cách này, cho dù đó là trực tuyến (ví dụ: EA Forum) hay trực tiếp (tôi may mắn sống ở một nơi có nhóm EA địa phương rất phát triển).
Khi tôi thực sự đấu tranh để làm điều đúng đắn, tôi quay trở lại với thực tế rằng với tất cả sự không chắc chắn xung quanh chủ nghĩa dài hạn, có một điều tôi chắc chắn: Tôi quan tâm đến con người trong tương lai, giống như tôi quan tâm đến con người hiện tại. Tôi sẽ gửi một tấm màn chống muỗi để bảo vệ một em bé, ngay cả khi em bé đó chưa được thụ thai, và tôi sẽ đào tạo một bác sĩ nhi khoa ngay bây giờ để mang lại lợi ích cho trẻ em trong nhiều thập kỷ tới.
Có rất nhiều người trong tương lai không có khả năng tự bảo vệ mình. Xã hội hiện tại về cơ bản hoàn toàn phớt lờ họ. Tôi không thể nhìn thấy những người đó trong hình ảnh, và tôi không biết những điều gì thực sự sẽ ảnh hưởng đến họ, hay liệu họ có bao giờ được sống hay không. Nhưng tôi có thể sử dụng sự nghiệp của mình để cố gắng làm cho cuộc sống của họ tốt đẹp hơn, với hy vọng. Và tôi tin rằng đó là điều tôi nên làm.
Tác phẩm này được cấp phép theo Giấy phép Creative Commons Attribution 4.0 Quốc tế.
Nếu bạn quan tâm đến việc tìm hiểu cách làm nhiều điều tốt hơn, đây là một số bước tiếp theo bạn có thể thực hiện.
Thiện nguyện Hiệu quả là nỗ lực tìm kiếm những phương pháp giúp đỡ tốt nhất và áp dụng chúng vào thực tế.
Về cơ bản, Thiện nguyện Hiệu quả gồm hai phương diện: một là triết lý hướng đến việc tìm cách giúp đỡ hiệu quả nhất, và hai là một cộng đồng hành động, nơi mọi người cùng nhau áp dụng các kết quả nghiên cứu để khiến thế giới tốt đẹp hơ
Đọc thêm: Giới thiệu về thiện nguyện hiệu quả
Thiện nguyện hiệu quả tập trung vào việc cải thiện cuộc sống (bao gồm cả con người, động vật không phải người và những người trong các thế hệ tương lai). Hầu hết mọi người sẽ đồng ý rằng, nếu mọi yếu tố khác như nhau, việc giảm đau khổ và tăng cường phúc lợi là điều tốt. Cũng có thể có những thứ khác có giá trị - quảng bá nghệ thuật, hoặc bảo tồn môi trường tự nhiên - nhưng thiện nguyện hiệu quả chỉ xem xét những điều này trong chừng mực chúng cải thiện cuộc sống.
Có thể khó để so sánh một cách khách quan các lợi ích khác nhau mà những người khác nhau nhận được, hoặc bởi động vật thuộc các loài khác nhau, nhưng chúng tôi cố gắng trung lập nhất có thể khi làm điều đó.
Có thể bạn đồng tình với nguyên tắc chung của Thiện nguyện Hiệu quả (đó là tìm kiếm và ưu tiên những cách làm điều tốt hiệu quả nhất), nhưng lại cho rằng một vài đề xuất thực tế của phong trào là chưa đúng đắn, vì các biện pháp can thiệp, tổ chức từ thiện hay con đường sự nghiệp được gợi ý không mang lại hiệu quả thật sự.
Tinh thần của Thiện nguyện Hiệu quả là luôn cởi mở và sẵn sàng tiếp thu những lập luận thuyết phục cùng những bằng chứng vững chắc. Nếu bạn có lý do chính đáng để phản biện lại những phương pháp đang được xem là hiệu quả, hoặc có một đề xuất mới, bạn nên thảo luận với mọi người trong cộng đồng — đó chính là cách bạn giúp những người khác hành động hiệu quả hơn.
Đọc thêm:
Khác biệt giữa "không đồng ý về những gì hiệu quả" và "không đồng ý với Thiện nguyện Hiệu quả"
The difference between disagreeing about what’s effective and disagreeing with effective altruism
Có thể là vậy.
Mỗi chúng ta đều có rất nhiều cách để tạo ra sự thay đổi (qua các lĩnh vực hoạt động, con đường sự nghiệp, hay tổ chức từ thiện khác nhau). Sẽ có những hành động mang lại hiệu quả vượt trội hơn hẳn những hành động khác. Nếu bạn chưa thực sự chủ động tìm kiếm và lựa chọn phương án có tác động lớn nhất, thì thật khó để bạn có thể tình cờ chọn được cách làm tốt nhất. Bởi vì ngay cả khi bạn dành rất nhiều thời gian để nghiên cứu, việc tìm ra lựa chọn tối ưu vốn đã không hề dễ dàng.
Vì vậy, dù bạn đang làm bất cứ điều gì, bạn vẫn có thể tạo ra nhiều giá trị tốt đẹp hơn nữa nếu bạn chịu khó đánh giá, so sánh một cách kỹ lưỡng các phương án khác nhau và chọn ra phương án tốt nhất.
Đọc thêm:
- Một số vấn đề hiệu quả hơn những vấn đề khác (https://80000hours.org/articles/effective-or-not/)
Không hẳn. Nhưng nếu các yếu tố khác là như nhau, một phương pháp có xác suất thành công cao hơn thì vẫn tốt hơn.Một số người có xu hướng ưu tiên các phương pháp có bằng chứng thực nghiệm vững chắc, và thường hoài nghi những cách làm còn lại. Họ cho rằng nếu không có sự kiểm nghiệm khắt khe, khả năng chúng ta dự đoán một hành động có hiệu quả hay không là rất hạn chế.
Ngược lại, những người khác lại tin rằng các cơ hội tạo ra tác động lớn nhất thường nằm ở những cách tiếp cận mang tính thử nghiệm hoặc có yếu tố suy đoán nhiều hơn, ví dụ như nghiên cứu khoa học hay vận động chính sách. Chẳng hạn, các tổ chức như Forethought thực hiện những nghiên cứu có thể trở nên vô cùng giá trị nếu vài năm tới thế giới diễn biến theo một hướng nhất định. Nếu không, nghiên cứu đó có thể chẳng giúp ích được gì. Dù xác suất thành công có thể rất nhỏ, tác động tiềm tàng của nó lại lớn đến mức được xem là có "giá trị kỳ vọng" (expected value) cao.
Trên cục diện toàn xã hội, chúng ta rõ ràng cần đến sự kết hợp của cả hai hướng tiếp cận này.
Ngay cả sau khi đã đóng thuế, nhiều người trong chúng ta vẫn cảm thấy mình còn đủ khả năng và mong muốn được giúp đỡ người khác.
Chúng ta cũng cần nhìn nhận rằng, chính phủ không thể hoặc sẽ không giải quyết được hết mọi vấn đề. Ví dụ, thế giới không hề có một loại thuế tái phân phối toàn cầu, dù cho bất bình đẳng giữa các quốc gia còn lớn hơn nhiều so với bất bình đẳng trong lòng mỗi nước.
Hơn nữa, Thiện nguyện Hiệu quả không ra lệnh cho bạn phải làm gì. Cộng đồng này ở đây để giúp đỡ thêm, và khi bạn đọc đến đây, tức là chính bạn có thể giống chúng tôi, đã quan tâm và quyết định rằng bạn muốn cống hiến nhiều hơn.
Không. Nhưng khả năng thành công cao hơn thì tốt hơn, nếu giữ nguyên các yếu tố khác.
Một số người có sở thích mạnh mẽ đối với các phương pháp có bằng chứng thực nghiệm vững chắc và hoài nghi về những phương pháp không có. Điều này là do họ nghĩ rằng chúng ta có khả năng rất hạn chế trong việc dự đoán hành động nào sẽ hiệu quả và hành động nào sẽ không nếu không có thử nghiệm nghiêm ngặt.
Nhưng những người khác lại nghĩ rằng các cơ hội có tác động cao nhất sẽ liên quan đến các phương pháp thử nghiệm hoặc 'mang tính suy đoán' nhiều hơn, chẳng hạn như nghiên cứu khoa học hoặc vận động chính trị. Ví dụ, Viện Tương lai Nhân loại (Future of Humanity Institute) nghiên cứu những cách hiệu quả nhất để giảm thiểu các rủi ro thảm họa có thể ảnh hưởng rất tiêu cực đến toàn bộ nhân loại. Ngay cả khi chỉ có một cơ hội thành công nhỏ, tác động tiềm năng lớn đến mức nó có giá trị kỳ vọng cao.
Trong toàn xã hội, rõ ràng cần có sự kết hợp của cả hai.
Bạn không nên quyên góp đến mức đẩy bản thân vào hoàn cảnh khó khăn. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng so với mặt bằng chung của thế giới, hầu hết chúng ta đều giàu hơn mình tưởng. Bạn có thể tính thử xem mình giàu đến mức nào so với phần còn lại của thế giới tại đây.Ví dụ, nếu bạn sống ở Mỹ và có thu nhập 30.000 USD/năm sau thuế, thu nhập của bạn vẫn cao gấp 9 lần mức thu nhập trung vị toàn cầu. Kể cả khi bạn quyên góp 10%, bạn vẫn có thu nhập cao gấp 8 lần mức trung vị đó (con số này đã được điều chỉnh theo sức mua tương đương). Điều này cũng đúng với người dân ở các quốc gia phát triển khác.
Ngoài ra, có rất nhiều cách để giúp đỡ mọi người mà không cần đến tiền bạc, chẳng hạn như lựa chọn một con đường sự nghiệp có sức ảnh hưởng lớn hơn.
Tìm hiểu thêm:
Xem vị trí của bạn trên thang thu nhập toàn cầu
Cách tạo tác động bằng sự nghiệp của bạn
Nhiều người cho rằng ý tưởng cố gắng tối đa hóa những điều tốt đẹp mình làm là một điều hiển nhiên và không có gì phải bàn cãi. Tuy nhiên, hầu hết mọi người lại không chủ động lựa chọn cách làm hiệu quả nhất có thể.Họ hoặc là không dành nhiều tâm sức để giúp đỡ người khác, hoặc chỉ chọn làm những gì mình thấy hứng thú, chứ không thực sự nghiên cứu và so sánh các phương án trước khi quyết định.
Dù vậy, nếu bạn thấy “thiện nguyện phải hiệu quả” là điều hiển nhiên, thì tuyệt vời! Rất có thể bạn sẽ thích tham gia cùng cộng đồng chúng tôi.
Có rất nhiều dự án không thể kể hết!
Bạn có thể tham khảo một vài ví dụ về các hoạt động của Thiện nguyện hiệu quả tại đây:
- Các tổ chức từ thiện về sức khỏe toàn cầu hiệu quả được giới thiệu bởi GiveWell.
- Các tổ chức từ thiện vì động vật hiệu quả được giới thiệu bởi Animal Charity Evaluators.
- Nhiều tổ chức đa dạng trong các lĩnh vực khác nhau đã nhận tài trợ từ Open Philanthropy.
- Các dự án được hỗ trợ bởi Các Quỹ Thiện nguyện hiệu quả (Effective Altruism Funds) trong bốn hạng mục chính: sức khỏe và phát triển toàn cầu, phúc lợi động vật, tương lai dài hạn, và "cơ sở hạ tầng" (hỗ trợ các dự án EA tiếp cận nguồn nhân tài, vốn và tri thức).
Hãy xem trang tác động.
Cộng đồng Thiện nguyện Hiệu quả được xây dựng bởi một tập thể thân thiện, đầy nhiệt huyết, thú vị từ khắp nơi trên thế giới. Tham gia cộng đồng mang lại nhiều lợi thế hơn so với khi hoạt động đơn độc.
Hợp tác: Bạn sẽ có cơ hội hợp tác với nhiều người tài năng trong các dự án của mình.
Tạo ảnh hưởng: Những góp ý và phê bình xây dựng của bạn có thể ảnh hưởng đến cộng đồng, giúp mọi người cùng áp dụng những phương pháp mà bạn cho là hiệu quả hơn.
Cộng hưởng nguồn lực: Bạn có thể chung tay góp sức cùng mọi người để thực hiện những nghiên cứu chung, giúp tất cả chúng ta tìm ra cách tạo ra tác động lớn hơn.
Học hỏi không ngừng: Bạn sẽ học hỏi được rất nhiều qua việc trò chuyện và trao đổi với các thành viên khác.
Nguồn động lực: Thật tuyệt vời và là nguồn động lực to lớn khi có những người bạn, cộng sự cùng chung lý tưởng.
Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể giúp đỡ người khác một cách hiệu quả mà không cần tham gia cộng đồng. Nếu bạn tự mình tạo ra những đóng góp giá trị cho một vấn đề quan trọng, điều đó đã rất tuyệt vời rồi! Ngay cả khi không tham gia, bạn vẫn có thể tham khảo việc đưa ra một cam kết cá nhân (take a pledge) để giữ vững quyết tâm giúp đỡ mọi người của mình.
Khám phá thêm những gì bạn có thể làm tại trang Hành động.
Trước đây, cộng đồng đã từng mắc sai lầm khi bị đồng nhất một cách quá chặt chẽ với chiến lược “kiếm tiền để cho đi” (earning to give).Nhiều người trong cộng đồng vẫn cho rằng đây là một chiến lược phù hợp với một số người, đặc biệt là những ai có năng lực và phù hợp với công việc lương cao.
Tuy nhiên, quyên góp không phải là cách duy nhất để tạo ra tác động lớn. Nhiều người thậm chí có thể đóng góp tốt hơn bằng cách dùng chính sự nghiệp của mình để giúp đỡ người khác trực tiếp. Và cũng có nhiều người trong cộng đồng kết hợp cả hai.
Chúng tôi vẫn tin rằng việc quyên góp cho đúng tổ chức từ thiện là một trong những cách bạn có thể tạo ra sự thay đổi lớn lao. Đây cũng là một phương pháp có nền tảng bằng chứng tương đối vững chắc, vì đã có sẵn các nghiên cứu trước đó để kế thừa và phát triển.
Tìm hiểu thêm:
Làm thế nào để tạo tác động qua sự nghiệp của bạn
Làm thế nào để giúp người khác qua việc quyên góp hiệu quả
Bạn có nên "kiếm tiền để cho đi"?
Một số ví dụ về lập luận phản biện:
Lisa Herzog trên openDemocracy
Jennifer Rubenstein trên Boston Review
Sam Earle and Rupert Read trên the Ecologist
Những người theo Chủ nghĩa vị lợi thường rất ủng hộ Thiện nguyện hiệu quả. Tuy nhiên, nhiều người trong cộng đồng Thiện nguyện hiệu quả lại không phải là người theo Chủ nghĩa vị lợi; họ coi trọng những giá trị tự thân khác ngoài phúc lợi, chẳng hạn như quyền con người, sự tự do, bình đẳng, hay đức hạnh cá nhân. Trên thực tế, hầu hết chúng ta đều cân nhắc đến nhiều học thuyết đạo đức khác nhau khi hành động.
Yêu cầu đạo đức duy nhất của Thiện nguyện Hiệu quả là niềm tin rằng "giúp đỡ người khác là một việc quan trọng". Phong trào này không nhất thiết cho rằng làm mọi thứ có thể để giúp người khác là một nghĩa vụ bắt buộc, và cũng không cổ xúy việc vi phạm quyền của bất kỳ ai, ngay cả khi điều đó có thể mang lại kết quả tốt đẹp nhất.
Tìm hiểu thêm: Phân biệt Thiện nguyện Hiệu quả và Chủ nghĩa vị lợi (The difference between effective altruism and utilitarianism)
Ví dụ về lập luận phản biện này:
- Bài viết của Iason Gabriel trên Boston Review
- Bài viết của Catherine Tumber trên Boston Review
Một số người cho rằng Thiện nguyện hiệu quả quá chú trọng vào các giải pháp chắp vá (band-aid solutions) như can thiệp y tế trực tiếp, mà không thực sự giải quyết các nguyên nhân mang tính hệ thống sâu xa hơn của các vấn đề toàn cầu. Nhiều người tin rằng chủ nghĩa tư bản không được kiểm soát, bất bình đẳng giàu nghèo, văn hóa tiêu dùng hay bùng nổ dân số góp phần đáng kể vào sự đau khổ trên thế giới, và mọi nỗ lực cải thiện thế giới mà không giải quyết các nguyên nhân gốc rễ này đều là vô nghĩa hoặc sai lầm.
Đọc Đúng là Thiện nguyện hiệu quả quan tâm đến những phương pháp đã được "chứng thực" hiệu quả, chẳng hạn như nhân rộng các biện pháp can thiệp y tế đã qua kiểm nghiệm khắt khe. Đây là một tiêu chuẩn so sánh tốt để chúng ta đánh giá các cách tiếp cận khác mang tính suy đoán hơn. Tuy nhiên, khi kỹ năng đánh giá của cộng đồng ngày càng tốt hơn, nhiều người đang dần chuyển hướng sang các phương pháp liên quan đến thay đổi mang tính hệ thống.
Điều quan trọng cần nhớ là các quan điểm vẫn còn chia rẽ sâu sắc về việc liệu các hệ thống như toàn cầu hóa thương mại hay kinh tế thị trường là lợi bất cập hại hay ngược lại. Cũng không rõ liệu chúng ta có thể thay đổi các hệ thống này một cách triệt để mà không gây ra những hậu quả không mong muốn cực kỳ tồi tệ hay không.
Sự khác biệt về quan điểm này cũng được phản ánh ngay trong chính cộng đồng. Tinh thần của Thiện nguyện Hiệu quả là luôn cởi mở — chúng ta nên tránh việc trở nên giáo điều hoặc quá gắn chặt vào một hệ tư tưởng cụ thể nào. Mọi tuyên bố về cách tạo ra sự thay đổi đều cần được đánh giá dựa trên bằng chứng sẵn có. Nếu có một phương pháp nào đó có khả năng tạo ra một sự thay đổi tích cực ròng to lớn, chúng ta nên theo đuổi nó.
Đúng là nếu tất cả mọi người đều làm chính xác một việc và không bao giờ cập nhật quan điểm trước hoàn cảnh mới, thì điều đó sẽ gây ra vấn đề. Tuy nhiên, Thiện nguyện Hiệu quả đưa ra các khuyến nghị dựa trên những cơ hội tốt nhất hiện có, sau khi đã tính đến cả những việc mà người khác đang làm.
Khi ngày càng có nhiều người nắm bắt các cơ hội mà chúng tôi khuyến nghị, những lĩnh vực đó sẽ không còn bị xem nhẹ nữa, và giá trị của việc đầu tư thêm nguồn lực vào đó sẽ giảm dần. Khi đó, chúng tôi sẽ thay đổi khuyến nghị của mình để hướng đến các cơ hội khác. Kịch bản này hiện vẫn còn rất xa.
Tìm hiểu thêm: Giá trị của sự phối hợp - The value of co-ordination
Một số ví dụ về lập luận phản biện này: Gary Steuer Washington Post
Không. Nhưng khả năng thành công cao hơn thì tốt hơn, nếu giữ nguyên các yếu tố khác.
Một số người có sở thích mạnh mẽ đối với các phương pháp có bằng chứng thực nghiệm vững chắc và hoài nghi về những phương pháp không có. Điều này là do họ nghĩ rằng chúng ta có khả năng rất hạn chế trong việc dự đoán hành động nào sẽ hiệu quả và hành động nào sẽ không nếu không có thử nghiệm nghiêm ngặt.
Nhưng những người khác lại nghĩ rằng các cơ hội có tác động cao nhất sẽ liên quan đến các phương pháp thử nghiệm hoặc 'mang tính suy đoán' nhiều hơn, chẳng hạn như nghiên cứu khoa học hoặc vận động chính trị. Ví dụ, Viện Tương lai Nhân loại (Future of Humanity Institute) nghiên cứu những cách hiệu quả nhất để giảm thiểu các rủi ro thảm họa có thể ảnh hưởng rất tiêu cực đến toàn bộ nhân loại. Ngay cả khi chỉ có một cơ hội thành công nhỏ, tác động tiềm năng lớn đến mức nó có giá trị kỳ vọng cao.
Trong toàn xã hội, rõ ràng cần có sự kết hợp của cả hai.
Bản chất của Thiện nguyện hiệu quả là xuất phát từ mong muốn làm điều tốt, nhưng dùng lý trí và bằng chứng để định hướng hành động, nhằm đạt được hiệu quả cao nhất. Đúng là quá trình này đôi khi bao gồm việc tính toán mức độ hiệu quả của các hành động. Cũng đúng là chúng ta không phải lúc nào cũng quen biết những người mình đang giúp đỡ.
Hầu hết mọi người tìm đến Thiện nguyện hiệu quả vì họ có lòng trắc ẩn sâu sắc với mọi người, và tin rằng chúng ta nên giúp đỡ người khác bất kể có quen biết họ hay không. Và để giúp đỡ một cách hiệu quả nhất, việc tính toán đôi khi lại rất quan trọng.
Tìm hiểu thêm:
- Thiện nguyện hiệu quả: Lý tính chứ không vô cảm - Why effective altruism is calculating, but not cold
- Lòng trắc ẩn: Nguồn cảm hứng giúp đỡ những người xa lạ - How compassion can inspire us to help those we’ve never met
Một số ví dụ về lập luận phản biện này:
- Ken Berger & Robert Penna trên Stanford Social Innovation Review
- Emma Goldberg trên the New York Times
Một người nên cống hiến đến mức nào để cải thiện thế giới là một câu hỏi khó và rất riêng tư. Tuy nhiên, nhiều người quan tâm đến Thiện nguyện hiệu quả thường quyên góp từ 10% thu nhập trở lên, và/hoặc chuyển hướng sự nghiệp (shift your career path) để tạo ra tác động xã hội lớn hơn đáng kể.
Với một số người, điều đó nghe có vẻ là một sự hy sinh lớn lao. Nhưng với nhiều người khác, việc dành cả đời để cải thiện thế giới lại mang đến cho họ một mục tiêu rõ ràng và một lẽ sống mạnh mẽ. Thiện nguyện hiệu quả cũng mang đến một cộng đồng toàn cầu thân thiện để cùng nhau hợp tác. Việc nỗ lực giúp đỡ người khác nhiều nhất có thể đôi khi lại có mục đích, viên mãn và thậm chí vui vẻ hơn bất kỳ lựa chọn nào khác.
Bản thân sự hy sinh không có gì đáng mong muốn cả. Bạn chắc chắn không cần phải từ bỏ những điều làm mình hạnh phúc hay bỏ bê các mối quan hệ cá nhân. Mục đích ở đây là để giúp đỡ người khác, chứ không phải để tự dằn vặt bản thân.
Tìm hiểu thêm: Tầm quan trọng của việc cho đi trong hoan hỉ - The importance of giving cheerfully
Một số ví dụ về lập luận phản biện này: Tom Farsides trên The Psychologist
Nhiều người đồng tình rằng chúng ta nên nỗ lực tạo ra sự thay đổi, nhưng lại cho rằng ta nên dành tiền bạc và thời gian cho cộng đồng ngay tại địa phương mình.
Tất nhiên, việc giúp đỡ những người xung quanh, hay thậm chí là chính bản thân mình, không có gì là sai cả. Tuy nhiên, cơ hội để giúp đỡ những người ở nơi xa thường lớn hơn rất nhiều so với cơ hội giúp đỡ những người ở gần, đặc biệt là khi bạn đang sống ở một quốc gia phát triển.
Ví dụ, để huấn luyện một chú chó dẫn đường cho người khiếm thị ở Mỹ, chi phí vào khoảng 40.000 USD. Trong khi đó, chi phí để chữa khỏi bệnh đau mắt hột (một nguyên nhân gây mù lòa) ở một quốc gia đang phát triển chỉ từ 25 đến 50 USD. Điều này có nghĩa là, cũng với 40.000 USD đó, chúng ta có thể chữa khỏi bệnh mù lòa cho khoảng 400 đến 2000 người.
Tìm hiểu thêm: Vì sao những người ở nơi xa vẫn xứng đáng nhận được sự giúp đỡ - Why people far away still deserve our help
Một số ví dụ về lập luận phản biện này: David Brooks trên the New York Times
Đúng là có rất nhiều hoạt động từ thiện không hiệu quả, và có vô số ví dụ cho thấy các chương trình viện trợ và phát triển không mang lại tác động thực sự. Nhưng điều đó không có nghĩa là không tồn tại những tổ chức từ thiện đạt được các kết quả phi thường.
Thực tế, đó chính là lý do vì sao việc tìm ra những tổ chức tốt nhất, và dùng sự phán đoán sắc bén nhất của mình để xác định lĩnh vực nào đáng để chúng ta đầu tư thời gian và tiền bạc, lại quan trọng đến thế.
Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều cơ hội khác để tạo ra tác động lớn, bao gồm cả khởi nghiệp kinh doanh, hoạt động chính sách, chính trị, vận động và nghiên cứu.
Tìm hiểu thêm:
Viện trợ đúng mục" tiêu: Hiệu quả không cần bàn cãi - The lack of controversy over well-targeted aid
Những lầm tưởng về hoạt động viện trợ - Myths about aid
Một số ví dụ về lập luận phản biện này: Angus Deaton trên Boston Review
Có một lập luận hợp lý rằng nếu các cá nhân ngừng quyên góp cho những tổ chức từ thiện hiệu quả nhất, thì các tổ chức từ thiện lớn hơn sẽ vào cuộc để lấp đầy khoảng trống đó. Nếu vậy, rốt cuộc, tác động của các khoản quyên góp cá nhân chỉ là giúp các tổ chức lớn "rảnh tay" hơn về mặt tài chính.
Đây là một câu hỏi khó trả lời. Một mặt, có khả năng nếu không có các nhà hảo tâm cá nhân, những nhà hảo tâm lớn hơn sẽ gánh vác một phần trách nhiệm. Mặt khác, nếu các tổ chức từ thiện lớn và hiệu quả được "giải phóng" khỏi các gánh nặng tài chính đó, họ có thể dùng nguồn lực để tài trợ cho những biện pháp can thiệp hiệu quả khác, kể cả những lĩnh vực quan trọng nhưng ít được các cá nhân ủng hộ.
Tuy nhiên, có những tổ chức từ thiện rất hiệu quả và hoàn toàn có khả năng tiếp nhận cũng như sử dụng hiệu quả nhiều ngân sách hơn nữa. Ví dụ, vào năm 2018, tổ chức GiveDirectly đã trao hơn 30 triệu USD cho những người nghèo nhất thế giới, và họ có thể trao nhiều hơn thế nữa nếu nhận được thêm tài trợ. Việc quyên góp cho các tổ chức còn thiếu hụt ngân sách lớn ít có khả năng làm lấn át các nguồn tài trợ khác.
Thế giới sẽ cần hàng trăm tỷ đô la để tài trợ cho các biện pháp can thiệp hiệu quả trong 15 năm tới. Khoảng trống này không thể được lấp đầy hoàn toàn chỉ bởi các quỹ lớn. Chẳng hạn, quỹ tài trợ của Good Ventures và Quỹ Gates lần lượt chỉ vào khoảng 8 tỷ - $8bn và 41 tỷ - $41bn USD.
Như đã đề cập, nếu bạn hoài nghi về việc quyên góp từ thiện, vẫn còn nhiều cách khác để bạn áp dụng các nguyên tắc của Thiện nguyện hiệu quả nhằm tạo ra sự thay đổi, chẳng hạn như lựa chọn một lĩnh vực sự nghiệp có tác động lớn.
Một số ví dụ về lập luận phản biện này: Iason Gabriel
Nguy cơ chúng ta không thực sự thấu hiểu và giải quyết đúng nhu cầu của những người mình đang giúp đỡ là có thật, và chúng ta phải luôn cảnh giác với rủi ro này. Nếu không lắng nghe và thấu hiểu người thụ hưởng, chúng ta sẽ kém hiệu quả đi, điều này hoàn toàn trái ngược với mục tiêu của chúng ta.
Một số người ủng hộ tổ chức GiveDirectly vì họ trao tiền mặt trực tiếp cho người nghèo, để người dân hoàn toàn tự quyết định cách sử dụng số tiền đó. Cách làm này có thể trao quyền cho người dân tốt hơn là việc áp đặt các dịch vụ mà có thể cộng đồng địa phương không thực sự mong muốn.
Các tổ chức khác mà chúng tôi hỗ trợ thì cung cấp các dịch vụ y tế cơ bản, như tiêm chủng hay bổ sung vi chất. Đây là những điều tốt đẹp một cách rõ ràng đến mức gần như chắc chắn người thụ hưởng sẽ trân trọng chúng. Sức khỏe tốt hơn có thể tiếp thêm sức mạnh để người dân tự cải thiện hoàn cảnh của mình theo những cách mà chúng ta, với tư cách là người ngoài cuộc, không thể làm thay được.
Trong những trường hợp khác, chúng tôi có thể tiến hành các đánh giá tác động chi tiết để xem người thụ hưởng thực sự cảm thấy thế nào về dịch vụ mà chúng tôi cung cấp. Tất nhiên, các cuộc khảo sát này không phải lúc nào cũng đáng tin cậy, nhưng đó thường là điều tốt nhất chúng ta có thể làm.
Với những đối tượng không thể nói lên tiếng nói của mình như động vật hoặc các thế hệ tương lai, vấn đề này còn phức tạp hơn nữa. Khi đó, mọi người phải cố gắng hết sức để dự đoán xem họ/chúng sẽ muốn gì nếu có thể giao tiếp với chúng ta. Những trường hợp hiển nhiên có thể kể đến như: lợn không muốn bị nhốt cả đời trong 'chuồng ép heo nái' chật hẹp, hoặc các thế hệ tương lai không muốn kế thừa một hành tinh mà con người không còn có thể dễ dàng sinh sống.
Tìm hiểu thêm:
Làm sao để không trở thành "vị cứu tinh da trắng"? (Bài học về phức cảm cứu thế) - How not to be a “white in shining armour”
Một số ví dụ về lập luận phản biện này:
Angus Deaton trên Boston Review
Jennifer Rubenstein trên Boston Review
Cecelia Lynch trên CIHA
Một số hành động chúng tôi khuyến nghị là những hành động đã được kiểm nghiệm và chứng tỏ có tác động lớn. Nhưng cũng có nhiều hành động có vẻ đầy hứa hẹn mà không khả thi để đánh giá bằng các phương pháp thực nghiệm như thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên. Tuy nhiên, một khi đã có bằng chứng chất lượng cao, chúng tôi luôn xem xét chúng một cách rất nghiêm túc.
Nhiều tổ chức được truyền cảm hứng từ Thiện nguyện hiệu quả cũng đang thực hiện các dự án "mang tính suy đoán" hơn, những dự án mà tác động của chúng rất khó để định lượng. Ví dụ, Open Philanthropy Project hoạt động trong các lĩnh vực như cải cách nhập cư, cải cách tư pháp hình sự, kinh tế vĩ mô và phát triển quốc tế.
Tìm hiểu thêm:
Vì sao việc so sánh các tổ chức từ thiện lại phức tạp - Why comparing charities is complex
Một số ví dụ về lập luận phản biện này:
Emily Clough trên the Boston Review
Pascal-Emmanuel Gobry Gobry trên The Week
Cộng đồng thiện nguyện hiệu quả hưởng lợi nhiều điều từ việc đa dạng hơn. Ban đầu, cộng đồng này chủ yếu hình thành từ những người ở các quốc gia phát triển và các trường đại học hàng đầu. Tuy nhiên, khi ngày càng phát triển, cộng đồng đang thu hút thêm nhiều thành viên từ các hoàn cảnh khác nhau. Chúng tôi rất vui mừng khi thấy các hội nghị EA được tổ chức tại nhiều thành phố trên khắp thế giới, từ Singapore cho đến Abuja, Nigeria.
Xét về mặt quan điểm và lối sống, chúng tôi lại rất đa dạng. Có người ăn chay, có người không. Nhìn chung, cộng đồng mang tính phi tôn giáo, nhưng vẫn có những thành viên theo các tôn giáo khác nhau. Các quan điểm chính trị cũng rất phong phú.
Dù nhiều người có những quan điểm và giá trị vững chắc, chúng tôi luôn đề cao việc xây dựng một cộng đồng biết tôn trọng sự khác biệt và sẵn sàng lắng nghe những lời phê bình. Điều gắn kết tất cả chúng tôi là niềm đam mê chung: giúp đỡ người khác nhiều nhất có thể.
Tìm hiểu thêm:
Quan điểm của Trung tâm Thiện nguyện hiệu quả (CEA) về sự đa dạng và hòa nhập - Centre for effective altruism’s stance on diversity and inclusion