Thiện nguyện hiệu quả là dự án nhằm tìm ra những cách tốt nhất để giúp đỡ người khác và thực thi các giải pháp đó.
Đây vừa là một lĩnh vực nghiên cứu nhằm xác định các vấn đề cấp thiết nhất của thế giới và các giải pháp tốt nhất, cũng là một cộng đồng thực thi sử dụng kết quả nghiên cứu để làm việc thiện.
Dự án này thực sự quan trọng vì: trong khi nhiều nỗ lực làm việc thiện đã thất bại, một số khác lại đem hiệu quả rất lớn. Ví dụ, một số tổ chức từ thiện có thể giúp đỡ được gấp 100 lần số nhân mạng hoặc thậm chí gấp 1000 lần so với những tổ chức khác, dù được cung cấp nguồn lực như nhau.
Vì vậy, suy tính cẩn thận về các phương án tốt nhất để giúp đỡ người khác là chúng ta có thể làm được nhiều hơn nữa việc giải quyết những vấn đề lớn nhất trên toàn cầu.
Thiện nguyện Hiệu quả được chính thức giới thiệu bởi các học giả tại Đại học Oxford, và hiện đã lan rộng trên toàn thế giới, được thực hành bởi hàng chục ngàn người ở hơn 70 quốc gia.
Những người được truyền cảm hứng bởi Thiện nguyện Hiệu quả đang làm việc trong nhiều dự án trải dài từ viện trợ 200 triệu mùng chống muỗi, đến nghiên cứu học thuật về tương lai của AI, vận động hành lang cho các chính sách ngăn ngừa đại dịch tiếp theo.
Họ kết nối với nhau thông qua lối tư duy, chứ không phải vì giải pháp cụ thể nào cho các vấn đề toàn cầu. Họ nỗ lực tìm ra những cách làm việc thiện nguyện đặc biệt tốt, đến mức độ mà cùng một nguồn lực lại có thể đạt được kết quả hiệu quả trong dài hạn. Dưới đây là một số ví dụ về những gì họ đã làm cho đến nay, cũng như các giá trị đã kết nối họ:
Tại sao vấn đề này hệ trọng?
Những người làm thiện nguyện hiệu quả thường nỗ lực xác định các vấn đề: lớn về quy mô, có thể xử lý được, và thường bị bỏ qua một cách không chính đáng (2). Mục đích là tìm ra những lỗ hổng lớn nhất, nơi mà chỉ cần thêm một người nữa giải quyết vấn đề là đã có thể tạo tác động lớn nhất. Một vấn đề dường như khớp với các tiêu chí trên chính là ngăn ngừa đại dịch.
Các nhà nghiên cứu Thiện nguyện Hiệu quả đã lập luận vào đầu năm 2014 rằng: rất có khả năng một đại dịch lớn sẽ xảy ra trong thời chúng ta sống, vì trước đây đã có nhiều lần đại dịch suýt diễn ra trong lịch sử.
Tuy nhiên việc chuẩn bị cho đại dịch tiếp theo đã và đang còn rất ít so với các vấn đề toàn cầu khác. Ví dụ, nước Mỹ đầu tư khoảng 8 tỷ đô la mỗi năm để ngăn ngừa đại dịch, so với khoảng 280 tỷ đô la mỗi năm chi vào chống khủng bố trong thập kỷ qua. (3)
Đề phòng các cuộc tấn công khủng bố cũng khá quan trọng. Nhưng quy mô của vấn đề đó có vẻ nhỏ hơn. Ví dụ, nếu chỉ tính về số người thiệt mạng, trong 50 năm qua, khoảng 500.000 người đã mất mạng bởi khủng bố. Nhưng chỉ riêng COVID-19 đã giết chết hơn 21 triệu người (4) – hoặc 40 triệu người chết vì HIV/AIDS. (5)
Một đại dịch trong tương lai cũng có thể tệ hơn nhiều so với COVID-19: không có gì để loại trừ biến thể dễ truyền nhiễm như Omicron, nó nguy hiểm tương tự như bệnh đậu mùa. (Xem thêm về so sánh trong chú thích 4.)
Trong Thiện nguyện hiệu quả, sau khi đã xác định được một vấn đề lớn và ít được quan tâm, cộng đồng sẽ cùng nhau tìm kiếm các giải pháp có khả năng giải quyết vấn đề trên quy mô lớn, mà những người hiện đang giải quyết vấn đề đó chưa phát hiện ra.
Ví dụ về những dự án đã được triển khai
Năm 2016, Open Philanthropy – một quỹ lấy cảm hứng từ thiện nguyện hiệu quả – đã trở thành nhà tài trợ lớn nhất của Johns Hopkins Center for Health Security (tạm dịch: Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins), một trong số ít các nhóm nghiên cứu ra cách xác định các chính sách mới tốt hơn để đối phó với đại dịch, và họ là một nhóm quan trọng trong thời ứng phó với COVID-19. (6)
Khi COVID-19 bùng phát, các thành viên của cộng đồng đã thành lập 1DaySooner, một tổ chức phi lợi nhuận ủng hộ các thí nghiệm trên người (human challenge trials). Với mô hình thử nghiệm vắc-xin này, những tình nguyện viên khỏe mạnh được nhiễm bệnh một cách có kiểm soát, giúp việc thử nghiệm vắc-xin gần như là ngay lập tức. Là một trong những tổ chức duy nhất ủng hộ cho phương pháp này, 1DaySooner đã có hơn 30.000 tình nguyện viên, 7 và đóng vai trò quan trọng trong việc bắt đầu các thí nghiệm COVID-19 trên người đầu tiên trên thế giới. Mô hình này có thể được dùng lại khi chúng ta đối mặt với đại dịch tiếp theo.
Các thành viên của cộng đồng thiện nguyện hiệu quả đã giúp tạo ra Apollo Programme for Biodefense (tạm dịch: chương trình Phòng Vệ Sinh Học Apollo), đề xuất chính sách trị giá hàng tỷ đô la được thiết kế để ngăn ngừa đại dịch tiếp theo.
Các thành viên của cộng đồng thiện nguyện hiệu quả đã giúp tạo ra Apollo Program for Biodefense (tạm dịch: chương trình Phòng Vệ Sinh Học Apollo), đề xuất chính sách trị giá hàng tỷ đô la được thiết kế để ngăn ngừa đại dịch tiếp theo.
Tại sao vấn đề này quan trọng ?
Người ta thường nói "từ thiện bắt đầu từ nơi bạn sống", nhưng với cộng đồng thiện nguyện hiệu quả, từ thiện bắt đầu ở nơi chúng ta có thể giúp đỡ nhiều nhất. Và điều đó thường có nghĩa là tập trung vào những người bị hệ thống hiện tại bỏ quên nhiều nhất – họ thường là những người ở xa chúng ta.
Hơn 700 triệu người sống dưới 1,90 đô la mỗi ngày. (8)
Để so sánh, một người Mỹ ở cận ngưỡng nghèo có mức sống gấp 20 lần con số trên, và một sinh viên Mỹ đã tốt nghiệp đại học trung bình sẽ có mức sống gấp 107 lần con số đó. Họ thuộc nhóm 1,3% thu nhập cao hàng đầu trên toàn thế giới. (9) (Những khoản tiền này đã được điều chỉnh với thực tế là tiền có giá trị hơn ở các nước nghèo.)
Bất bình đẳng toàn cầu đang rất nghiêm trọng. Do đó, việc chuyển tài nguyên cho những người nghèo nhất trên thế giới có thể mang lại lợi ích to lớn. Ở các nước giàu hơn như Anh hoặc , các chính phủ thường sẵn sàng chi hơn 1 triệu đô la để cứu một mạng người. (10) Việc này cũng khá đáng để làm, nhưng ở các nước nghèo nhất thế giới, chi phí cứu một mạng người thấp hơn nhiều.
GiveWell là một tổ chức thực hiện nghiên cứu chuyên sâu để tìm ra các dự án phát triển kinh tế và sức khỏe hiệu quả nhất về về mặt chi phí và với nhiều bằng chứng bổ trợ. Tổ chức này phát hiện ra rằng mặc dù nhiều biện pháp viện trợ không mang lại hiệu quả cao (many aid), một số biện pháp như cung cấp mùng tẩm chất diệt côn trùng, có thể cứu sống một đứa trẻ với giá trung bình khoảng 5.500 đô la. Con số đó nhỏ hơn gấp 180 lần so với con số 1 triệu đô la cứu một mạng sống mà các chính phủ giàu hơn sẵn sàng chi. (11)
Những can thiệp y tế cơ bản này rẻ và hiệu quả đến mức ngay cả những người hoài nghi về viện trợ nhất cũng đồng ý rằng chúng xứng đáng.
Ví dụ về những dự án đã được triển khai
Hơn 111.000 nhà tài trợ cá nhân đã sử dụng nghiên cứu của GiveWell để đóng góp hơn 1 tỷ đô la cho các tổ chức từ thiện được GiveWell đề xuất, như Against Malaria Foundation (Quỹ Chống Sốt Rét), quỹ đã phân phối hơn 200 triệu mùng tẩm thuốc diệt côn trùng. Nhìn chung, nỗ lực này được ước tính đã cứu được 159.000 mạng sống.12
Ngoài từ thiện, chúng ta cũng có thể giúp đỡ những người nghèo nhất thế giới bằng cách kinh doanh. Wave là công ty công nghệ được thành lập bởi thành viên cộng đồng thiện nguyện hiệu quả. Wave giúp mọi người chuyển tiền tới một số quốc gia châu Phi được nhanh và rẻ hơn nhiều lần so với những dịch vụ hiện có. Dịch vụ này rất hữu ích cho những người di cư gửi tiền về cho gia đình, nó được hơn 800.000 người sử dụng ở các quốc gia như Kenya, Uganda và Senegal. Riêng ở Senegal, Wave đã tiết kiệm cho người dùng hàng trăm triệu đô phí chuyển tiền – tương đương 1% GDP của nước này.(13)
Tại sao lại là vấn đề này?
Những người trong thiện nguyện hiệu quả thường tập trung vào các vấn đề nghe có vẻ trái trực giác, ít người biết đến và bị cường điệu hoá. Nhưng lý do là việc giải quyết các vấn đề này thường bị người khác bỏ qua (khi xem xét tất cả vấn đề cùng nhau) sẽ có tác động mạnh hơn, và những vấn đề này (theo định nghĩa) đều là những vấn đề khác thường. Một ví dụ như việc căn chỉnh AI.
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển nhanh chóng. Các hệ thống AI hàng đầu hiện có thể tham gia vào các cuộc trò chuyện ngắn, giải quyết các bài toán ở cấp đại học, giải nghĩa chuyện cười, tạo hình ảnh cực kỳ chân thực từ câu lệnh và lập trình cơ bản. (14) Không việc nào trong số trên tồn tại mười năm trước.
Mục tiêu cuối cùng của các phòng thí nghiệm AI hàng đầu là phát triển AI tốt hơn con người hoặc ngang bằng trong tất cả nhiệm vụ. Tuy khó mà dự đoán tương lai công nghệ, các lập luận và khảo sát từ giới chuyên gia (arguments and expert surveys) đang gợi ý rằng: cột mốc này có nhiều khả năng xảy ra trong thế kỷ 21. Và theo các mô hình kinh tế tiêu chuẩn (standard economic models), một khi trí tuệ nhân tạo tổng quát có thể hoạt động ở cấp độ con người, tiến bộ công nghệ sẽ gia tốc đột ngột đáng kể.
Kết quả là: một cuộc chuyển biến khổng lồ (lose control), có thể tác động tương tự hoặc hơn cả cuộc cách mạng công nghiệp những năm 1800. Nếu được quản lý tốt, sự chuyển đổi này có thể mang lại sự trù phú và thịnh vượng cho tất cả mọi người. Ngược lại, nếu quản lý kém, sự chuyển đổi này có thể tập trung quyền lực đáng kể vào một nhóm thượng lưu thiểu số.
Trong trường hợp xấu nhất, chúng ta có thể mất quyền kiểm soát các hệ thống AI. Không thể quản trị những sinh vật có năng lực lớn hơn chúng ta rất nhiều, chúng ta sẽ có ít quyền kiểm soát tương lai của mình như cách tinh tinh chẳng thể kiểm soát tương lai chúng.
Điều này có nghĩa là: vấn đề không chỉ có tác động mạnh mẽ đến thế hệ hiện tại, mà còn ảnh hưởng đến tất cả các thế hệ tương lai. Điều này trở nên đặc biệt cấp bách nếu xét trên quan điểm từ chủ nghĩa dài hạn (“longtermist”), một trường phái lập luận cho rằng việc cải thiện tương lai dài hạn là một ưu tiên đạo đức hàng đầu trong thời đại chúng ta.
Làm thế nào để đảm bảo các hệ thống AI tiếp tục phát triển các giá trị của con người, ngay cả khi chúng đạt năng lực tương đương (hoặc vượt trội) so với con người, đây chính là vấn đề căn chỉnh AI. Để giải quyết vấn đề này đòi hỏi những tiến bộ trong ngành khoa học máy tính.
Dù căn chỉnh AI có khả năng đóng vai trò quan trọng đáng kể trong lịch sử nhân loại, lại chỉ có vài trăm nhà nghiên cứu đang làm việc trực tiếp giải quyết vấn đề này, so với hàng chục ngàn người đóng góp làm hệ thống AI mạnh mẽ hơn. (15)
Một số ví dụ về những dự án đã được triển khai
Ưu tiên hàng đầu chính là: giải thích vấn đè này cho nhiều người biết đến. Năm 2014, cuốn sách Siêu Trí Tuệ ("Superintelligence") được xuất bản và lập luận về tầm mức quan trọng của căn chỉnh AI, và nó trở thành cuốn sách bán chạy nhất của New York Times.
Một giải pháp đáng ưu tiên khác là xây dựng lĩnh vực nghiên cứu tập trung vào vấn đề này. Ví dụ, nhà tiên phong hàng đầu về AI - Stuart Russell và đồng sự đã thành lập The Center for Human-Compatible AI (tạm dịch: Viện nghiên AI tương thích với con người) tại Đại học UC Berkeley, lấy cảm hứng từ Thiện nguyện hiệu quả. Viện này đặt mục tiêu nghiên cứu các mô hình phát triển AI mới, trong đó thúc đẩy và lấy các giá trị con người làm trung tâm.
Các thành viên khác trong cộng đồng thiện nguyện hiệu quả đã giúp hình thành nhóm nghiên cứu căn chỉnh AI tại các phòng thí nghiệm AI lớn như DeepMind và OpenAI, họ phác thảo các kế hoạch nghiên cứu căn chỉnh AI, trong các công trình như Concrete Problems in AI Safety (tạm dịch: Các Vấn Đề Cốt Lõi trong An Toàn AI).
Tại sao lại là vấn đề này?
Những người trong giới thiện nguyện hiệu quả thường cố gắng mở rộng vòng tròn quan tâm của mình. Họ không chỉ quan tâm những người sống ở các quốc gia xa xôi hay các thế hệ tương lai, mà còn đối với các động vật sống không phải con người.
Gần 10 tỷ động vật sống và chết trong các trang trại công nghiệp ở Mỹ mỗi năm (16). Chúng thường không thể di chuyển tự do trong toàn bộ cuộc đời, bị thiến mà không hề được gây tê.
Rất nhiều người đồng ý rằng chúng ta không nên để động vật đau đớn, nhưng đại đa số sự quan tâm chủ yếu dành cho các trung tâm cứu hộ thú cưng. Trong khi đó ở Mỹ, lượng động vật lưu chuyển qua các trang trại công nghiệp nhiều hơn khoảng 1.400 lần so với trung tâm cứu hộ. (17)
Mặc dù vậy, các trung tâm cứu hộ nhận được khoảng 5 tỷ đô la mỗi năm ở Mỹ, so với chỉ 97 triệu đô la cho việc vận động chấm dứt chăn nuôi công nghiệp. (18)
Ví dụ về những dự án đã được triển khai
Chiến lược đầu tiên là vận động chính sách. Open Wing Alliance đã nhận được tài trợ đáng kể từ các nhà hảo tâm được truyền cảm hứng từ Thiện nguyện hiệu quả. Liên minh cũng đã phát triển chiến dịch khuyến khích các công ty lớn cam kết ngừng mua trứng từ gà nuôi trong lồng. Đến nay, họ đã đạt hơn 2.200 cam kết và thành quả là hơn 100 triệu con gà đã không phải sống trong lồng. 19
Một chiến lược khác là tạo ra thực phẩm chứa protein thay thế. Nếu các thực phẩm protein thay thể được sản xuất rẻ hơn và ngon hơn thịt chăn nuôi công nghiệp, chúng có thể khiến nhu cầu dùng thịt chăn nuôi biến mất và chấm dứt nền chăn nuôi công nghiệp. Good Food Institute (tạm dịch: Viện Thực Phẩm Tốt) đang làm việc để phát triển ngành thực phẩm protein thay thế, giúp tạo ra công ty như Dao Foods ở Trung Quốc và Good Catch ở Mỹ. Ngoài ra, họ cũng đang khuyến khích các doanh nghiệp lớn tham gia vào ngành protein thay thế (bao gồm JBS, công ty thịt lớn nhất thế giới) và được đảm bảo bằng hàng chục triệu đô la từ hỗ trợ của chính phủ. 20
Open Philanthropy là một nhà đầu tư sớm vào Impossible Foods, công ty đã tạo ra Impossible Burger – một loại burger thuần chay có vị giống thịt hơn nhiều sản phẩm thay thế khác. Hiện Impossible Burger đang được bán ở Burger King.
Tại sao lại là vấn đề này?
Những người muốn làm việc tốt thường thích trực tiếp giải quyết vấn đề, vì thường những tác động có thể thấy từ hành động của chính mình dễ động viên chính họ nhiều hơn. Nhưng điều quan trọng là thế giới trở nên tốt đẹp hơn, chứ không phải việc bạn làm điều đó bằng chính đôi tay của mình. Vì vậy, những người áp dụng thiện nguyện hiệu quả thường cố gắng giúp đỡ gián tiếp, bằng cách trao quyền và khuyến khích người khác.
Một ví dụ về điều này là cải thiện khả năng đưa ra quyết định. Cụ thể: nếu các tác nhân chính — chẳng hạn như chính trị gia, các nhà lãnh đạo khối tư nhân và phi chính phủ, hoặc các nhà quản lý các quỹ tài trợ — có khả năng đưa ra quyết định tốt hơn, xã hội sẽ ở vị thế đối phó sẵn sàng hơn với một loạt các vấn đề toàn cầu trong tương lai, bất kể chúng là gì.
Vì vậy, nếu chúng ta có thể tìm ra những phương pháp mới, chưa được biết đến nhiều để cải thiện khả năng đưa ra quyết định tốt của các tác nhân quan trọng, đó có thể là một cách để có tác động lớn. Và dường như có một số giải pháp đầy hứa hẹn để đạt được điều này.
Một số ví dụ về những dự án đã được triển khai
Nhiều vấn đề toàn cầu trở nên trầm trọng hơn do thiếu thông tin đáng tin cậy. Metaculus là một nền tảng dự đoán mà xác định các câu hỏi quan trọng (chẳng hạn như cơ hội Nga xâm lược Ukraine), tổng hợp các dự đoán được đưa ra bởi hàng trăm nhà dự đoán và rồi cân nhắc chúng dựa trên độ chính xác trong quá khứ của của các nhà dự đoán này. Metaculus đưa ra xác suất Nga xâm lược Ukraine là 47% vào giữa tháng 1 năm 2022 và 80% ngay trước cuộc xâm lược vào ngày 24 tháng Hai21 – thời điểm mà nhiều nhà bình luận, nhà báo và chuyên gia cho rằng điều đó chắc chắn sẽ không xảy ra.
Global Priorities Institute tại Đại học Oxford thực hiện các nghiên cứu nền tảng về các chủ đề giao thoa giữa triết học và kinh tế học, về cách những người đưa ra quyết định quan trọng có thể xác định các vấn đề cấp bách nhất của thế giới. Nó đã giúp tạo ra một lĩnh vực học thuật mới về nghiên cứu ưu tiên toàn cầu, tạo ra một chương trình nghiên cứu, xuất bản hàng chục bài báo và giúp truyền cảm hứng cho các nghiên cứu có liên quan tại Harvard, NYU, UT Austin, Yale, Princeton và các nơi khác.
Thiện nguyện hiệu quả không được xác định bởi các dự án trên, và những điều cộng đồng này tập trung vào có thể dễ dàng thay đổi. Thiện nguyện hiệu quả có thể được tạm định nghĩa với một số giá trị và nguyên tắc mà giúp cho việc tìm kiếm những cách tốt nhất để giúp đỡ người khác dễ hơn:
1. Ưu tiên: Trực giác của chúng ta về việc làm việc tốt thường không tính đến quy mô của kết quả — giúp 100 người thường khiến chúng ta cảm thấy hài lòng như giúp 1000 người. Nhưng vì một số cách làm việc tốt đạt được hiệu quả nhiều hơn đáng kể so với những cách khác, chúng ta nên luôn cố gắng sử dụng các con số để cân nhắc xem các hành động khác nhau giúp ích như thế nào. Mục tiêu là tìm ra _những cách tốt nhất_để giúp đỡ, thay vì chỉ làm cho có tác động là được.
2. Lòng vị tha không thiên vị: Việc chúng ta có quan tâm đặc biệt đến gia đình, bạn bè hoặc quốc gia của mình thường dễ dàng và nghe có vẻ hợp lý. Nhưng, khi cố gắng làm tốt nhất có thể, chúng ta nên coi trọng lợi ích của mọi người, bất kể họ sống ở đâu và khi nào. Thế nên, chúng ta cũng nên tập trung vào các nhóm bị bỏ quên nhiều nhất - và điều này cũng đồng thời có nghĩa là tập trung vào những người không có nhiều nguồn lực để bảo vệ quyền lợi của họ.
3. Rộng mở để tìm kiếm sự thật: Thay vì bó buộc mình với một vấn đề, cộng đồng hoặc cách tiếp cận cụ thể, chúng ta nên đề cao việc xét nhiều cách khác nhau để giúp đỡ và tìm kiếm những cách tốt nhất. Điều này có nghĩa là dành thời gian nghiêm túc để cân nhắc và ngẫm lại về các quan điểm của chính mình, liên tục rộng mở và tò mò với bằng chứng và lập luận mới, và sẵn sàng thay đổi quan điểm của mình một cách triệt để khi cần thiết.
4. Tinh thần hợp tác: Chúng ta thường có thể đạt được nhiều hơn bằng cách làm việc cùng nhau, và làm điều này một cách hiệu quả đòi hỏi các tiêu chuẩn cao về sự trung thực, liêm chính và lòng trắc ẩn. Thiện nguyện hiệu quả không có nghĩa là ủng hộ lối suy nghĩ rằng ‘mục đích biện hộ cho hành động’, mà là về việc trở thành một công dân tốt, đồng thời làm việc để hướng tới một thế giới tốt đẹp hơn.
Chúng tôi không hoàn toàn tự tin vào những giá trị và nguyên tắc trên - nhưng chúng tôi nghĩ rằng chúng khá đúng, và đang bị xã hội coi thường. Bất cứ ai đang cố gắng tìm ra những cách tốt hơn để giúp đỡ người khác đều đang tham gia vào thiện nguyện hiệu quả. Điều này đúng dù họ muốn cho đi bao nhiêu thời gian hoặc tiền bạc, hay chọn vấn đề nào để tập trung vào.
Thiện nguyện hiệu quả cũng có thể được so sánh với phương pháp khoa học. Khoa học là việc sử dụng bằng chứng và lý trí để tìm kiếm sự thật – ngay cả khi kết quả không theo lẽ thường hoặc đi ngược lại truyền thống. Thiện nguyện hiệu quả là việc sử dụng bằng chứng và lý trí để tìm kiếm những cách tốt nhất để làm điều tốt.
Phương pháp khoa học có thể chỉ dựa trên những ý tưởng đơn giản (ví dụ: bạn nên kiểm tra niềm tin của mình) nhưng nó vẫn dẫn đến một bức tranh hoàn toàn khác về thế giới (ví dụ: cơ học lượng tử). Tương tự như vậy, thiện nguyện hiệu quả cũng chỉ dựa trên những ý tưởng đơn giản – rằng chúng ta nên đối xử bình đẳng với mọi người và giúp đỡ nhiều người tốt hơn là ít người – nhưng nó lại dẫn đến một góc nhìn độc đáo và không ngừng phát triển về việc làm việc tốt.
Những người quan tâm đến thiện nguyện hiệu quả thường cố gắng áp dụng các ý tưởng này trong cuộc sống của họ bằng cách:
- Chọn nghề nghiệp giúp giải quyết các vấn đề cấp bách hoặc tìm cách sử dụng các kỹ năng hiện có của họ để góp phần vào những vấn đề này, chẳng hạn như sử dụng lời khuyên từ tổ chức 80.000 Hours.
- Quyên góp cho các tổ chức từ thiện được lựa chọn cẩn thận, chẳng hạn như sử dụng nghiên cứu của GiveWell hoặc Giving What We Can.
- Thành lập các tổ chức mới giúp giải quyết các vấn đề cấp bách.
- Giúp xây dựng cộng đồng giải quyết các vấn đề cấp bách.
Xem danh sách dài hơn về các cách bạn có thể hành động.
Những việc kể trên không phải là tất cả những gì bạn có thể làm. Bạn luôn có thể áp dụng thiện nguyện hiệu quả, bất kể sự tập trung vào việc làm tốt của bạn và trong bất kỳ lĩnh vực nào trong cuộc sống của mình – điều quan trọng là, dù bạn muốn đóng góp bao nhiêu, những nỗ lực của bạn được thúc đẩy bởi bốn giá trị trên và bạn cố gắng làm nỗ lực của mình hiệu quả nhất có thể.
Thông thường, điều này bao gồm việc cố gắng xác định các vấn đề toàn cầu lớn và bị bỏ quên, các giải pháp hiệu quả nhất cho những vấn đề đó và cách bạn có thể đóng góp cho các giải pháp đó – với bất kỳ thời gian hoặc số lượng tiền mà bạn sẵn sàng cung cấp.
Bằng cách này và suy nghĩ cẩn thận, bạn có thể thấy rằng việc tạo tác động nhiều hơn với những tài nguyên có hạn là khả thi. Bạn thực sự có thể cứu sống hàng trăm người trong suốt sự nghiệp của mình. Và bằng cách hợp tác với những người khác trong cộng đồng, bạn có thể góp phần trong việc giải quyết những vấn đề quan trọng nhất mà nền văn minh phải đối mặt ngày nay.
Nếu bạn quan tâm đến việc tìm hiểu cách làm nhiều điều tốt hơn, đây là một số bước tiếp theo bạn có thể thực hiện.
Thiện nguyện Hiệu quả là nỗ lực tìm kiếm những phương pháp giúp đỡ tốt nhất và áp dụng chúng vào thực tế.
Về cơ bản, Thiện nguyện Hiệu quả gồm hai phương diện: một là triết lý hướng đến việc tìm cách giúp đỡ hiệu quả nhất, và hai là một cộng đồng hành động, nơi mọi người cùng nhau áp dụng các kết quả nghiên cứu để khiến thế giới tốt đẹp hơ
Đọc thêm: Giới thiệu về thiện nguyện hiệu quả
Thiện nguyện hiệu quả tập trung vào việc cải thiện cuộc sống (bao gồm cả con người, động vật không phải người và những người trong các thế hệ tương lai). Hầu hết mọi người sẽ đồng ý rằng, nếu mọi yếu tố khác như nhau, việc giảm đau khổ và tăng cường phúc lợi là điều tốt. Cũng có thể có những thứ khác có giá trị - quảng bá nghệ thuật, hoặc bảo tồn môi trường tự nhiên - nhưng thiện nguyện hiệu quả chỉ xem xét những điều này trong chừng mực chúng cải thiện cuộc sống.
Có thể khó để so sánh một cách khách quan các lợi ích khác nhau mà những người khác nhau nhận được, hoặc bởi động vật thuộc các loài khác nhau, nhưng chúng tôi cố gắng trung lập nhất có thể khi làm điều đó.
Có thể bạn đồng tình với nguyên tắc chung của Thiện nguyện Hiệu quả (đó là tìm kiếm và ưu tiên những cách làm điều tốt hiệu quả nhất), nhưng lại cho rằng một vài đề xuất thực tế của phong trào là chưa đúng đắn, vì các biện pháp can thiệp, tổ chức từ thiện hay con đường sự nghiệp được gợi ý không mang lại hiệu quả thật sự.
Tinh thần của Thiện nguyện Hiệu quả là luôn cởi mở và sẵn sàng tiếp thu những lập luận thuyết phục cùng những bằng chứng vững chắc. Nếu bạn có lý do chính đáng để phản biện lại những phương pháp đang được xem là hiệu quả, hoặc có một đề xuất mới, bạn nên thảo luận với mọi người trong cộng đồng — đó chính là cách bạn giúp những người khác hành động hiệu quả hơn.
Đọc thêm:
Khác biệt giữa "không đồng ý về những gì hiệu quả" và "không đồng ý với Thiện nguyện Hiệu quả"
The difference between disagreeing about what’s effective and disagreeing with effective altruism
Có thể là vậy.
Mỗi chúng ta đều có rất nhiều cách để tạo ra sự thay đổi (qua các lĩnh vực hoạt động, con đường sự nghiệp, hay tổ chức từ thiện khác nhau). Sẽ có những hành động mang lại hiệu quả vượt trội hơn hẳn những hành động khác. Nếu bạn chưa thực sự chủ động tìm kiếm và lựa chọn phương án có tác động lớn nhất, thì thật khó để bạn có thể tình cờ chọn được cách làm tốt nhất. Bởi vì ngay cả khi bạn dành rất nhiều thời gian để nghiên cứu, việc tìm ra lựa chọn tối ưu vốn đã không hề dễ dàng.
Vì vậy, dù bạn đang làm bất cứ điều gì, bạn vẫn có thể tạo ra nhiều giá trị tốt đẹp hơn nữa nếu bạn chịu khó đánh giá, so sánh một cách kỹ lưỡng các phương án khác nhau và chọn ra phương án tốt nhất.
Đọc thêm:
- Một số vấn đề hiệu quả hơn những vấn đề khác (https://80000hours.org/articles/effective-or-not/)
Không hẳn. Nhưng nếu các yếu tố khác là như nhau, một phương pháp có xác suất thành công cao hơn thì vẫn tốt hơn.Một số người có xu hướng ưu tiên các phương pháp có bằng chứng thực nghiệm vững chắc, và thường hoài nghi những cách làm còn lại. Họ cho rằng nếu không có sự kiểm nghiệm khắt khe, khả năng chúng ta dự đoán một hành động có hiệu quả hay không là rất hạn chế.
Ngược lại, những người khác lại tin rằng các cơ hội tạo ra tác động lớn nhất thường nằm ở những cách tiếp cận mang tính thử nghiệm hoặc có yếu tố suy đoán nhiều hơn, ví dụ như nghiên cứu khoa học hay vận động chính sách. Chẳng hạn, các tổ chức như Forethought thực hiện những nghiên cứu có thể trở nên vô cùng giá trị nếu vài năm tới thế giới diễn biến theo một hướng nhất định. Nếu không, nghiên cứu đó có thể chẳng giúp ích được gì. Dù xác suất thành công có thể rất nhỏ, tác động tiềm tàng của nó lại lớn đến mức được xem là có "giá trị kỳ vọng" (expected value) cao.
Trên cục diện toàn xã hội, chúng ta rõ ràng cần đến sự kết hợp của cả hai hướng tiếp cận này.
Ngay cả sau khi đã đóng thuế, nhiều người trong chúng ta vẫn cảm thấy mình còn đủ khả năng và mong muốn được giúp đỡ người khác.
Chúng ta cũng cần nhìn nhận rằng, chính phủ không thể hoặc sẽ không giải quyết được hết mọi vấn đề. Ví dụ, thế giới không hề có một loại thuế tái phân phối toàn cầu, dù cho bất bình đẳng giữa các quốc gia còn lớn hơn nhiều so với bất bình đẳng trong lòng mỗi nước.
Hơn nữa, Thiện nguyện Hiệu quả không ra lệnh cho bạn phải làm gì. Cộng đồng này ở đây để giúp đỡ thêm, và khi bạn đọc đến đây, tức là chính bạn có thể giống chúng tôi, đã quan tâm và quyết định rằng bạn muốn cống hiến nhiều hơn.
Không. Nhưng khả năng thành công cao hơn thì tốt hơn, nếu giữ nguyên các yếu tố khác.
Một số người có sở thích mạnh mẽ đối với các phương pháp có bằng chứng thực nghiệm vững chắc và hoài nghi về những phương pháp không có. Điều này là do họ nghĩ rằng chúng ta có khả năng rất hạn chế trong việc dự đoán hành động nào sẽ hiệu quả và hành động nào sẽ không nếu không có thử nghiệm nghiêm ngặt.
Nhưng những người khác lại nghĩ rằng các cơ hội có tác động cao nhất sẽ liên quan đến các phương pháp thử nghiệm hoặc 'mang tính suy đoán' nhiều hơn, chẳng hạn như nghiên cứu khoa học hoặc vận động chính trị. Ví dụ, Viện Tương lai Nhân loại (Future of Humanity Institute) nghiên cứu những cách hiệu quả nhất để giảm thiểu các rủi ro thảm họa có thể ảnh hưởng rất tiêu cực đến toàn bộ nhân loại. Ngay cả khi chỉ có một cơ hội thành công nhỏ, tác động tiềm năng lớn đến mức nó có giá trị kỳ vọng cao.
Trong toàn xã hội, rõ ràng cần có sự kết hợp của cả hai.
Bạn không nên quyên góp đến mức đẩy bản thân vào hoàn cảnh khó khăn. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng so với mặt bằng chung của thế giới, hầu hết chúng ta đều giàu hơn mình tưởng. Bạn có thể tính thử xem mình giàu đến mức nào so với phần còn lại của thế giới tại đây.Ví dụ, nếu bạn sống ở Mỹ và có thu nhập 30.000 USD/năm sau thuế, thu nhập của bạn vẫn cao gấp 9 lần mức thu nhập trung vị toàn cầu. Kể cả khi bạn quyên góp 10%, bạn vẫn có thu nhập cao gấp 8 lần mức trung vị đó (con số này đã được điều chỉnh theo sức mua tương đương). Điều này cũng đúng với người dân ở các quốc gia phát triển khác.
Ngoài ra, có rất nhiều cách để giúp đỡ mọi người mà không cần đến tiền bạc, chẳng hạn như lựa chọn một con đường sự nghiệp có sức ảnh hưởng lớn hơn.
Tìm hiểu thêm:
Xem vị trí của bạn trên thang thu nhập toàn cầu
Cách tạo tác động bằng sự nghiệp của bạn
Nhiều người cho rằng ý tưởng cố gắng tối đa hóa những điều tốt đẹp mình làm là một điều hiển nhiên và không có gì phải bàn cãi. Tuy nhiên, hầu hết mọi người lại không chủ động lựa chọn cách làm hiệu quả nhất có thể.Họ hoặc là không dành nhiều tâm sức để giúp đỡ người khác, hoặc chỉ chọn làm những gì mình thấy hứng thú, chứ không thực sự nghiên cứu và so sánh các phương án trước khi quyết định.
Dù vậy, nếu bạn thấy “thiện nguyện phải hiệu quả” là điều hiển nhiên, thì tuyệt vời! Rất có thể bạn sẽ thích tham gia cùng cộng đồng chúng tôi.
Có rất nhiều dự án không thể kể hết!
Bạn có thể tham khảo một vài ví dụ về các hoạt động của Thiện nguyện hiệu quả tại đây:
- Các tổ chức từ thiện về sức khỏe toàn cầu hiệu quả được giới thiệu bởi GiveWell.
- Các tổ chức từ thiện vì động vật hiệu quả được giới thiệu bởi Animal Charity Evaluators.
- Nhiều tổ chức đa dạng trong các lĩnh vực khác nhau đã nhận tài trợ từ Open Philanthropy.
- Các dự án được hỗ trợ bởi Các Quỹ Thiện nguyện hiệu quả (Effective Altruism Funds) trong bốn hạng mục chính: sức khỏe và phát triển toàn cầu, phúc lợi động vật, tương lai dài hạn, và "cơ sở hạ tầng" (hỗ trợ các dự án EA tiếp cận nguồn nhân tài, vốn và tri thức).
Hãy xem trang tác động.
Cộng đồng Thiện nguyện Hiệu quả được xây dựng bởi một tập thể thân thiện, đầy nhiệt huyết, thú vị từ khắp nơi trên thế giới. Tham gia cộng đồng mang lại nhiều lợi thế hơn so với khi hoạt động đơn độc.
Hợp tác: Bạn sẽ có cơ hội hợp tác với nhiều người tài năng trong các dự án của mình.
Tạo ảnh hưởng: Những góp ý và phê bình xây dựng của bạn có thể ảnh hưởng đến cộng đồng, giúp mọi người cùng áp dụng những phương pháp mà bạn cho là hiệu quả hơn.
Cộng hưởng nguồn lực: Bạn có thể chung tay góp sức cùng mọi người để thực hiện những nghiên cứu chung, giúp tất cả chúng ta tìm ra cách tạo ra tác động lớn hơn.
Học hỏi không ngừng: Bạn sẽ học hỏi được rất nhiều qua việc trò chuyện và trao đổi với các thành viên khác.
Nguồn động lực: Thật tuyệt vời và là nguồn động lực to lớn khi có những người bạn, cộng sự cùng chung lý tưởng.
Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể giúp đỡ người khác một cách hiệu quả mà không cần tham gia cộng đồng. Nếu bạn tự mình tạo ra những đóng góp giá trị cho một vấn đề quan trọng, điều đó đã rất tuyệt vời rồi! Ngay cả khi không tham gia, bạn vẫn có thể tham khảo việc đưa ra một cam kết cá nhân (take a pledge) để giữ vững quyết tâm giúp đỡ mọi người của mình.
Khám phá thêm những gì bạn có thể làm tại trang Hành động.
Trước đây, cộng đồng đã từng mắc sai lầm khi bị đồng nhất một cách quá chặt chẽ với chiến lược “kiếm tiền để cho đi” (earning to give).Nhiều người trong cộng đồng vẫn cho rằng đây là một chiến lược phù hợp với một số người, đặc biệt là những ai có năng lực và phù hợp với công việc lương cao.
Tuy nhiên, quyên góp không phải là cách duy nhất để tạo ra tác động lớn. Nhiều người thậm chí có thể đóng góp tốt hơn bằng cách dùng chính sự nghiệp của mình để giúp đỡ người khác trực tiếp. Và cũng có nhiều người trong cộng đồng kết hợp cả hai.
Chúng tôi vẫn tin rằng việc quyên góp cho đúng tổ chức từ thiện là một trong những cách bạn có thể tạo ra sự thay đổi lớn lao. Đây cũng là một phương pháp có nền tảng bằng chứng tương đối vững chắc, vì đã có sẵn các nghiên cứu trước đó để kế thừa và phát triển.
Tìm hiểu thêm:
Làm thế nào để tạo tác động qua sự nghiệp của bạn
Làm thế nào để giúp người khác qua việc quyên góp hiệu quả
Bạn có nên "kiếm tiền để cho đi"?
Một số ví dụ về lập luận phản biện:
Lisa Herzog trên openDemocracy
Jennifer Rubenstein trên Boston Review
Sam Earle and Rupert Read trên the Ecologist
Những người theo Chủ nghĩa vị lợi thường rất ủng hộ Thiện nguyện hiệu quả. Tuy nhiên, nhiều người trong cộng đồng Thiện nguyện hiệu quả lại không phải là người theo Chủ nghĩa vị lợi; họ coi trọng những giá trị tự thân khác ngoài phúc lợi, chẳng hạn như quyền con người, sự tự do, bình đẳng, hay đức hạnh cá nhân. Trên thực tế, hầu hết chúng ta đều cân nhắc đến nhiều học thuyết đạo đức khác nhau khi hành động.
Yêu cầu đạo đức duy nhất của Thiện nguyện Hiệu quả là niềm tin rằng "giúp đỡ người khác là một việc quan trọng". Phong trào này không nhất thiết cho rằng làm mọi thứ có thể để giúp người khác là một nghĩa vụ bắt buộc, và cũng không cổ xúy việc vi phạm quyền của bất kỳ ai, ngay cả khi điều đó có thể mang lại kết quả tốt đẹp nhất.
Tìm hiểu thêm: Phân biệt Thiện nguyện Hiệu quả và Chủ nghĩa vị lợi (The difference between effective altruism and utilitarianism)
Ví dụ về lập luận phản biện này:
- Bài viết của Iason Gabriel trên Boston Review
- Bài viết của Catherine Tumber trên Boston Review
Một số người cho rằng Thiện nguyện hiệu quả quá chú trọng vào các giải pháp chắp vá (band-aid solutions) như can thiệp y tế trực tiếp, mà không thực sự giải quyết các nguyên nhân mang tính hệ thống sâu xa hơn của các vấn đề toàn cầu. Nhiều người tin rằng chủ nghĩa tư bản không được kiểm soát, bất bình đẳng giàu nghèo, văn hóa tiêu dùng hay bùng nổ dân số góp phần đáng kể vào sự đau khổ trên thế giới, và mọi nỗ lực cải thiện thế giới mà không giải quyết các nguyên nhân gốc rễ này đều là vô nghĩa hoặc sai lầm.
Đọc Đúng là Thiện nguyện hiệu quả quan tâm đến những phương pháp đã được "chứng thực" hiệu quả, chẳng hạn như nhân rộng các biện pháp can thiệp y tế đã qua kiểm nghiệm khắt khe. Đây là một tiêu chuẩn so sánh tốt để chúng ta đánh giá các cách tiếp cận khác mang tính suy đoán hơn. Tuy nhiên, khi kỹ năng đánh giá của cộng đồng ngày càng tốt hơn, nhiều người đang dần chuyển hướng sang các phương pháp liên quan đến thay đổi mang tính hệ thống.
Điều quan trọng cần nhớ là các quan điểm vẫn còn chia rẽ sâu sắc về việc liệu các hệ thống như toàn cầu hóa thương mại hay kinh tế thị trường là lợi bất cập hại hay ngược lại. Cũng không rõ liệu chúng ta có thể thay đổi các hệ thống này một cách triệt để mà không gây ra những hậu quả không mong muốn cực kỳ tồi tệ hay không.
Sự khác biệt về quan điểm này cũng được phản ánh ngay trong chính cộng đồng. Tinh thần của Thiện nguyện Hiệu quả là luôn cởi mở — chúng ta nên tránh việc trở nên giáo điều hoặc quá gắn chặt vào một hệ tư tưởng cụ thể nào. Mọi tuyên bố về cách tạo ra sự thay đổi đều cần được đánh giá dựa trên bằng chứng sẵn có. Nếu có một phương pháp nào đó có khả năng tạo ra một sự thay đổi tích cực ròng to lớn, chúng ta nên theo đuổi nó.
Đúng là nếu tất cả mọi người đều làm chính xác một việc và không bao giờ cập nhật quan điểm trước hoàn cảnh mới, thì điều đó sẽ gây ra vấn đề. Tuy nhiên, Thiện nguyện Hiệu quả đưa ra các khuyến nghị dựa trên những cơ hội tốt nhất hiện có, sau khi đã tính đến cả những việc mà người khác đang làm.
Khi ngày càng có nhiều người nắm bắt các cơ hội mà chúng tôi khuyến nghị, những lĩnh vực đó sẽ không còn bị xem nhẹ nữa, và giá trị của việc đầu tư thêm nguồn lực vào đó sẽ giảm dần. Khi đó, chúng tôi sẽ thay đổi khuyến nghị của mình để hướng đến các cơ hội khác. Kịch bản này hiện vẫn còn rất xa.
Tìm hiểu thêm: Giá trị của sự phối hợp - The value of co-ordination
Một số ví dụ về lập luận phản biện này: Gary Steuer Washington Post
Không. Nhưng khả năng thành công cao hơn thì tốt hơn, nếu giữ nguyên các yếu tố khác.
Một số người có sở thích mạnh mẽ đối với các phương pháp có bằng chứng thực nghiệm vững chắc và hoài nghi về những phương pháp không có. Điều này là do họ nghĩ rằng chúng ta có khả năng rất hạn chế trong việc dự đoán hành động nào sẽ hiệu quả và hành động nào sẽ không nếu không có thử nghiệm nghiêm ngặt.
Nhưng những người khác lại nghĩ rằng các cơ hội có tác động cao nhất sẽ liên quan đến các phương pháp thử nghiệm hoặc 'mang tính suy đoán' nhiều hơn, chẳng hạn như nghiên cứu khoa học hoặc vận động chính trị. Ví dụ, Viện Tương lai Nhân loại (Future of Humanity Institute) nghiên cứu những cách hiệu quả nhất để giảm thiểu các rủi ro thảm họa có thể ảnh hưởng rất tiêu cực đến toàn bộ nhân loại. Ngay cả khi chỉ có một cơ hội thành công nhỏ, tác động tiềm năng lớn đến mức nó có giá trị kỳ vọng cao.
Trong toàn xã hội, rõ ràng cần có sự kết hợp của cả hai.
Bản chất của Thiện nguyện hiệu quả là xuất phát từ mong muốn làm điều tốt, nhưng dùng lý trí và bằng chứng để định hướng hành động, nhằm đạt được hiệu quả cao nhất. Đúng là quá trình này đôi khi bao gồm việc tính toán mức độ hiệu quả của các hành động. Cũng đúng là chúng ta không phải lúc nào cũng quen biết những người mình đang giúp đỡ.
Hầu hết mọi người tìm đến Thiện nguyện hiệu quả vì họ có lòng trắc ẩn sâu sắc với mọi người, và tin rằng chúng ta nên giúp đỡ người khác bất kể có quen biết họ hay không. Và để giúp đỡ một cách hiệu quả nhất, việc tính toán đôi khi lại rất quan trọng.
Tìm hiểu thêm:
- Thiện nguyện hiệu quả: Lý tính chứ không vô cảm - Why effective altruism is calculating, but not cold
- Lòng trắc ẩn: Nguồn cảm hứng giúp đỡ những người xa lạ - How compassion can inspire us to help those we’ve never met
Một số ví dụ về lập luận phản biện này:
- Ken Berger & Robert Penna trên Stanford Social Innovation Review
- Emma Goldberg trên the New York Times
Một người nên cống hiến đến mức nào để cải thiện thế giới là một câu hỏi khó và rất riêng tư. Tuy nhiên, nhiều người quan tâm đến Thiện nguyện hiệu quả thường quyên góp từ 10% thu nhập trở lên, và/hoặc chuyển hướng sự nghiệp (shift your career path) để tạo ra tác động xã hội lớn hơn đáng kể.
Với một số người, điều đó nghe có vẻ là một sự hy sinh lớn lao. Nhưng với nhiều người khác, việc dành cả đời để cải thiện thế giới lại mang đến cho họ một mục tiêu rõ ràng và một lẽ sống mạnh mẽ. Thiện nguyện hiệu quả cũng mang đến một cộng đồng toàn cầu thân thiện để cùng nhau hợp tác. Việc nỗ lực giúp đỡ người khác nhiều nhất có thể đôi khi lại có mục đích, viên mãn và thậm chí vui vẻ hơn bất kỳ lựa chọn nào khác.
Bản thân sự hy sinh không có gì đáng mong muốn cả. Bạn chắc chắn không cần phải từ bỏ những điều làm mình hạnh phúc hay bỏ bê các mối quan hệ cá nhân. Mục đích ở đây là để giúp đỡ người khác, chứ không phải để tự dằn vặt bản thân.
Tìm hiểu thêm: Tầm quan trọng của việc cho đi trong hoan hỉ - The importance of giving cheerfully
Một số ví dụ về lập luận phản biện này: Tom Farsides trên The Psychologist
Nhiều người đồng tình rằng chúng ta nên nỗ lực tạo ra sự thay đổi, nhưng lại cho rằng ta nên dành tiền bạc và thời gian cho cộng đồng ngay tại địa phương mình.
Tất nhiên, việc giúp đỡ những người xung quanh, hay thậm chí là chính bản thân mình, không có gì là sai cả. Tuy nhiên, cơ hội để giúp đỡ những người ở nơi xa thường lớn hơn rất nhiều so với cơ hội giúp đỡ những người ở gần, đặc biệt là khi bạn đang sống ở một quốc gia phát triển.
Ví dụ, để huấn luyện một chú chó dẫn đường cho người khiếm thị ở Mỹ, chi phí vào khoảng 40.000 USD. Trong khi đó, chi phí để chữa khỏi bệnh đau mắt hột (một nguyên nhân gây mù lòa) ở một quốc gia đang phát triển chỉ từ 25 đến 50 USD. Điều này có nghĩa là, cũng với 40.000 USD đó, chúng ta có thể chữa khỏi bệnh mù lòa cho khoảng 400 đến 2000 người.
Tìm hiểu thêm: Vì sao những người ở nơi xa vẫn xứng đáng nhận được sự giúp đỡ - Why people far away still deserve our help
Một số ví dụ về lập luận phản biện này: David Brooks trên the New York Times
Đúng là có rất nhiều hoạt động từ thiện không hiệu quả, và có vô số ví dụ cho thấy các chương trình viện trợ và phát triển không mang lại tác động thực sự. Nhưng điều đó không có nghĩa là không tồn tại những tổ chức từ thiện đạt được các kết quả phi thường.
Thực tế, đó chính là lý do vì sao việc tìm ra những tổ chức tốt nhất, và dùng sự phán đoán sắc bén nhất của mình để xác định lĩnh vực nào đáng để chúng ta đầu tư thời gian và tiền bạc, lại quan trọng đến thế.
Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều cơ hội khác để tạo ra tác động lớn, bao gồm cả khởi nghiệp kinh doanh, hoạt động chính sách, chính trị, vận động và nghiên cứu.
Tìm hiểu thêm:
Viện trợ đúng mục" tiêu: Hiệu quả không cần bàn cãi - The lack of controversy over well-targeted aid
Những lầm tưởng về hoạt động viện trợ - Myths about aid
Một số ví dụ về lập luận phản biện này: Angus Deaton trên Boston Review
Có một lập luận hợp lý rằng nếu các cá nhân ngừng quyên góp cho những tổ chức từ thiện hiệu quả nhất, thì các tổ chức từ thiện lớn hơn sẽ vào cuộc để lấp đầy khoảng trống đó. Nếu vậy, rốt cuộc, tác động của các khoản quyên góp cá nhân chỉ là giúp các tổ chức lớn "rảnh tay" hơn về mặt tài chính.
Đây là một câu hỏi khó trả lời. Một mặt, có khả năng nếu không có các nhà hảo tâm cá nhân, những nhà hảo tâm lớn hơn sẽ gánh vác một phần trách nhiệm. Mặt khác, nếu các tổ chức từ thiện lớn và hiệu quả được "giải phóng" khỏi các gánh nặng tài chính đó, họ có thể dùng nguồn lực để tài trợ cho những biện pháp can thiệp hiệu quả khác, kể cả những lĩnh vực quan trọng nhưng ít được các cá nhân ủng hộ.
Tuy nhiên, có những tổ chức từ thiện rất hiệu quả và hoàn toàn có khả năng tiếp nhận cũng như sử dụng hiệu quả nhiều ngân sách hơn nữa. Ví dụ, vào năm 2018, tổ chức GiveDirectly đã trao hơn 30 triệu USD cho những người nghèo nhất thế giới, và họ có thể trao nhiều hơn thế nữa nếu nhận được thêm tài trợ. Việc quyên góp cho các tổ chức còn thiếu hụt ngân sách lớn ít có khả năng làm lấn át các nguồn tài trợ khác.
Thế giới sẽ cần hàng trăm tỷ đô la để tài trợ cho các biện pháp can thiệp hiệu quả trong 15 năm tới. Khoảng trống này không thể được lấp đầy hoàn toàn chỉ bởi các quỹ lớn. Chẳng hạn, quỹ tài trợ của Good Ventures và Quỹ Gates lần lượt chỉ vào khoảng 8 tỷ - $8bn và 41 tỷ - $41bn USD.
Như đã đề cập, nếu bạn hoài nghi về việc quyên góp từ thiện, vẫn còn nhiều cách khác để bạn áp dụng các nguyên tắc của Thiện nguyện hiệu quả nhằm tạo ra sự thay đổi, chẳng hạn như lựa chọn một lĩnh vực sự nghiệp có tác động lớn.
Một số ví dụ về lập luận phản biện này: Iason Gabriel
Nguy cơ chúng ta không thực sự thấu hiểu và giải quyết đúng nhu cầu của những người mình đang giúp đỡ là có thật, và chúng ta phải luôn cảnh giác với rủi ro này. Nếu không lắng nghe và thấu hiểu người thụ hưởng, chúng ta sẽ kém hiệu quả đi, điều này hoàn toàn trái ngược với mục tiêu của chúng ta.
Một số người ủng hộ tổ chức GiveDirectly vì họ trao tiền mặt trực tiếp cho người nghèo, để người dân hoàn toàn tự quyết định cách sử dụng số tiền đó. Cách làm này có thể trao quyền cho người dân tốt hơn là việc áp đặt các dịch vụ mà có thể cộng đồng địa phương không thực sự mong muốn.
Các tổ chức khác mà chúng tôi hỗ trợ thì cung cấp các dịch vụ y tế cơ bản, như tiêm chủng hay bổ sung vi chất. Đây là những điều tốt đẹp một cách rõ ràng đến mức gần như chắc chắn người thụ hưởng sẽ trân trọng chúng. Sức khỏe tốt hơn có thể tiếp thêm sức mạnh để người dân tự cải thiện hoàn cảnh của mình theo những cách mà chúng ta, với tư cách là người ngoài cuộc, không thể làm thay được.
Trong những trường hợp khác, chúng tôi có thể tiến hành các đánh giá tác động chi tiết để xem người thụ hưởng thực sự cảm thấy thế nào về dịch vụ mà chúng tôi cung cấp. Tất nhiên, các cuộc khảo sát này không phải lúc nào cũng đáng tin cậy, nhưng đó thường là điều tốt nhất chúng ta có thể làm.
Với những đối tượng không thể nói lên tiếng nói của mình như động vật hoặc các thế hệ tương lai, vấn đề này còn phức tạp hơn nữa. Khi đó, mọi người phải cố gắng hết sức để dự đoán xem họ/chúng sẽ muốn gì nếu có thể giao tiếp với chúng ta. Những trường hợp hiển nhiên có thể kể đến như: lợn không muốn bị nhốt cả đời trong 'chuồng ép heo nái' chật hẹp, hoặc các thế hệ tương lai không muốn kế thừa một hành tinh mà con người không còn có thể dễ dàng sinh sống.
Tìm hiểu thêm:
Làm sao để không trở thành "vị cứu tinh da trắng"? (Bài học về phức cảm cứu thế) - How not to be a “white in shining armour”
Một số ví dụ về lập luận phản biện này:
Angus Deaton trên Boston Review
Jennifer Rubenstein trên Boston Review
Cecelia Lynch trên CIHA
Một số hành động chúng tôi khuyến nghị là những hành động đã được kiểm nghiệm và chứng tỏ có tác động lớn. Nhưng cũng có nhiều hành động có vẻ đầy hứa hẹn mà không khả thi để đánh giá bằng các phương pháp thực nghiệm như thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên. Tuy nhiên, một khi đã có bằng chứng chất lượng cao, chúng tôi luôn xem xét chúng một cách rất nghiêm túc.
Nhiều tổ chức được truyền cảm hứng từ Thiện nguyện hiệu quả cũng đang thực hiện các dự án "mang tính suy đoán" hơn, những dự án mà tác động của chúng rất khó để định lượng. Ví dụ, Open Philanthropy Project hoạt động trong các lĩnh vực như cải cách nhập cư, cải cách tư pháp hình sự, kinh tế vĩ mô và phát triển quốc tế.
Tìm hiểu thêm:
Vì sao việc so sánh các tổ chức từ thiện lại phức tạp - Why comparing charities is complex
Một số ví dụ về lập luận phản biện này:
Emily Clough trên the Boston Review
Pascal-Emmanuel Gobry Gobry trên The Week
Cộng đồng thiện nguyện hiệu quả hưởng lợi nhiều điều từ việc đa dạng hơn. Ban đầu, cộng đồng này chủ yếu hình thành từ những người ở các quốc gia phát triển và các trường đại học hàng đầu. Tuy nhiên, khi ngày càng phát triển, cộng đồng đang thu hút thêm nhiều thành viên từ các hoàn cảnh khác nhau. Chúng tôi rất vui mừng khi thấy các hội nghị EA được tổ chức tại nhiều thành phố trên khắp thế giới, từ Singapore cho đến Abuja, Nigeria.
Xét về mặt quan điểm và lối sống, chúng tôi lại rất đa dạng. Có người ăn chay, có người không. Nhìn chung, cộng đồng mang tính phi tôn giáo, nhưng vẫn có những thành viên theo các tôn giáo khác nhau. Các quan điểm chính trị cũng rất phong phú.
Dù nhiều người có những quan điểm và giá trị vững chắc, chúng tôi luôn đề cao việc xây dựng một cộng đồng biết tôn trọng sự khác biệt và sẵn sàng lắng nghe những lời phê bình. Điều gắn kết tất cả chúng tôi là niềm đam mê chung: giúp đỡ người khác nhiều nhất có thể.
Tìm hiểu thêm:
Quan điểm của Trung tâm Thiện nguyện hiệu quả (CEA) về sự đa dạng và hòa nhập - Centre for effective altruism’s stance on diversity and inclusion