Câu chuyện ngụ ngôn cổ xưa bắt đầu như thế này:

Nếu một cái cây đổ trong rừng mà không ai nghe thấy, thì nó có phát ra âm thanh không? Một người nói: “Có, vì nó tạo ra rung động trong không khí.” Một người khác nói: "Không, nó không phát ra âm thanh, vì không có bộ não nào có khả năng xử lý âm thanh."

Nếu có một kỹ năng cơ bản trong võ thuật duy lý, một lập trường tinh thần mà tất cả các kỹ thuật khác dựa vào, thì đó có thể là kỹ năng này: khả năng phát hiện, trong đầu bạn, những dấu hiệu tâm lý cho thấy bạn có bản đồ tinh thần về một thứ gì đó, và những dấu hiệu cho thấy bạn không có.

Giả sử sau khi cây đổ, hai người tranh luận cùng nhau vào rừng. Liệu một người sẽ mong đợi thấy cây đổ về phía bên phải, và người kia mong đợi thấy cây đổ về phía bên trái? Giả sử trước khi cây đổ, hai người để lại một máy ghi âm bên cạnh cây. Liệu một người, khi phát lại máy ghi âm, sẽ mong đợi nghe thấy điều gì khác so với người kia? Giả sử họ gắn một máy đo điện não đồ vào bất kỳ bộ não nào trên thế giới; liệu một người có mong đợi thấy dấu vết khác với người kia không?

Mặc dù hai người tranh luận, một người nói "Không" và người kia nói "Có", nhưng họ không dự kiến bất kỳ trải nghiệm khác nhau nào. Cả hai nghĩ rằng họ có các mô hình khác nhau về thế giới, nhưng họ không có sự khác biệt về những gì họ mong đợi sẽ xảy ra với họ; bản đồ thế giới của họ không khác nhau về bất kỳ chi tiết giác quan nào.

Thật hấp dẫn khi cố gắng loại bỏ loại sai lầm này bằng cách nhấn mạnh rằng loại niềm tin hợp pháp duy nhất là dự kiến về trải nghiệm giác quan. Nhưng trên thực tế, thế giới chứa đựng rất nhiều thứ không thể cảm nhận trực tiếp. Chúng ta không nhìn thấy các nguyên tử cấu thành viên gạch, nhưng các nguyên tử đó thực sự tồn tại. Có một sàn nhà dưới chân bạn, nhưng bạn không trải nghiệm sàn nhà trực tiếp; bạn nhìn thấy ánh sáng phản chiếu từ sàn nhà, hay đúng hơn, bạn nhìn thấy những gì võng mạc và vỏ não thị giác của bạn đã xử lý từ ánh sáng đó. Suy luận về sàn nhà từ việc nhìn thấy sàn nhà là lùi lại vào những nguyên nhân vô hình của cảm nhận. Có vẻ như đó là một bước rất ngắn và trực tiếp, nhưng đó vẫn là một bước.

Bạn đứng trên đỉnh một tòa nhà cao, bên cạnh một chiếc đồng hồ cổ có kim giờ, kim phút và kim giây đang tích tắc. Trong tay bạn là một quả bóng bowling, và bạn thả nó xuống từ mái nhà. Vào nhịp nào của đồng hồ, bạn sẽ nghe thấy tiếng va chạm của quả bóng bowling khi chạm đất?

Để trả lời chính xác, bạn phải sử dụng những niềm tin như Trọng lực của Trái đất là 9,8 mét/giây/giây, và Tòa nhà này cao khoảng 120 mét. Những niềm tin này không phải là những dự kiến vô ngôn về một trải nghiệm giác quan; chúng là những tuyên bố bằng lời, mang tính đề xuất. Có lẽ không quá lời khi mô tả hai niềm tin này là những câu được tạo thành từ các từ ngữ. Nhưng hai niềm tin này có một hệ quả suy luận là một dự kiến trực tiếp bằng giác quan — nếu kim giây của đồng hồ chỉ số 12 khi bạn thả quả bóng, bạn dự kiến sẽ thấy kim chỉ số 1 khi nghe tiếng va chạm năm giây sau đó. Để dự kiến các trải nghiệm giác quan một cách chính xác nhất có thể, chúng ta phải xử lý những niềm tin không phải là dự kiến về trải nghiệm giác quan.

Điểm mạnh lớn của Homo sapiens là chúng ta có thể học cách mô hình hóa những thứ không nhìn thấy tốt hơn bất kỳ loài nào khác trên thế giới. Đây cũng là một trong những điểm yếu lớn của chúng ta. Con người thường tin vào những thứ không chỉ không nhìn thấy mà còn không có thật.

Chính bộ não đã xây dựng mạng lưới các nguyên nhân suy luận đằng sau trải nghiệm cảm giác cũng có thể xây dựng mạng lưới các nguyên nhân không liên quan đến trải nghiệm cảm giác, (hoặc liên quan rất ít). Các nhà giả kim thuật tin rằng phlogiston gây ra lửa — chúng ta có thể mô hình hóa một cách đơn giản suy nghĩ của họ bằng cách vẽ một nút nhỏ có tên “Phlogiston” và một mũi tên từ nút này đến trải nghiệm giác quan của họ về một đống lửa trại đang bùng cháy — nhưng niềm tin này không mang lại bất kỳ dự kiến nào; mối liên hệ giữa phlogiston và trải nghiệm luôn được hình thành sau trải nghiệm, thay vì hạn chế bất cứ trải nghiệm nào trong tương lại.

Hoặc giả sử giáo sư tiếng Anh của bạn dạy bạn rằng nhà văn nổi tiếng “Wulky Wilkinsen” thực ra là một “tác giả retropositional”, điều này bạn có thể biết vì các cuốn sách của ông thể hiện “alienated resublimation”. Và có lẽ giáo sư của bạn biết tất cả điều này vì giáo sư của họ đã nói với họ; nhưng tất cả những gì họ có thể nói về “resublimation” là đó là đặc trưng của tư duy “retropositional”, và “retropositionality” được đánh dấu bằng “alienated resublimation”. Điều này có nghĩa là bạn nên mong đợi gì từ những cuốn sách của Wulky Wilkinsen?

Không có gì cả. Niềm tin, nếu bạn có thể gọi đó là niềm tin, hoàn toàn không liên quan đến trải nghiệm giác quan. Nhưng bạn sẽ nhớ những khẳng định đề xuất rằng "Wulky Wilkinsen" có thuộc tính "retropositionality" và thuộc tính "alienated resublimation", để bạn có thể lặp lại chúng trong bài kiểm tra sắp tới. Hai niềm tin này có liên quan với nhau, mặc dù vẫn không liên quan đến bất kỳ trải nghiệm dự kiến nào.

Chúng ta có thể xây dựng toàn bộ mạng lưới niềm tin mà chỉ liên kết với nhau — gọi là niềm tin “trôi nổi”. Đây là một khuyết điểm độc đáo của loài người trong số các loài động vật, một sự lệch lạc trong khả năng xây dựng mạng lưới niềm tin đa dạng và linh hoạt hơn của Homo sapiens.

Đức tính duy lý của thực nghiệm bao gồm việc liên tục đặt câu hỏi về những trải nghiệm mà niềm tin của chúng ta dự kiến — hoặc tốt hơn là cấm đoán. Bạn có tin rằng phlogiston là nguyên nhân gây ra lửa không? Vậy bạn mong đợi điều gì sẽ xảy ra vì điều đó? Bạn có tin rằng Wulky Wilkinsen là một tác giả “retropositional” không? Vậy bạn mong đợi điều gì sẽ xảy ra vì điều đó? Không, không phải "alienated resublimation"; trải nghiệm nào sẽ xảy ra với bạn? Bạn có tin rằng nếu một cái cây đổ trong rừng và không ai nghe thấy, nó vẫn phát ra âm thanh không? Vậy trải nghiệm nào sẽ xảy ra với bạn?

Thậm chí tốt hơn là hỏi: trải nghiệm nào không được xảy ra với bạn? Bạn có tin rằng Élan vital giải thích sự sống bí ẩn của các sinh vật sống không? Vậy thì niềm tin này không cho phép điều gì xảy ra — điều gì chắc chắn sẽ làm sai lệch niềm tin này? Câu trả lời không có nghĩa là niềm tin của bạn không hạn chế trải nghiệm; nó cho phép bất cứ điều gì xảy ra với bạn. Nó trôi nổi.

Khi bạn tranh luận về một câu hỏi dường như mang tính sự kiện, hãy luôn ghi nhớ sự khác biệt trong dự kiến mà bạn đang tranh luận. Nếu bạn không thể tìm ra sự khác biệt trong dự kiến, có lẽ bạn đang tranh luận về các nhãn hiệu trong mạng lưới niềm tin của mình — hoặc tệ hơn nữa, những niềm tin trôi nổi, những vết bám trên mạng lưới của bạn. Nếu bạn không biết những trải nghiệm nào được ngụ ý trong bài viết retropositional của Wulky Wilkinsens, bạn có thể tranh luận mãi mãi.

Trên hết, đừng hỏi phải tin vào gì — hãy hỏi phải dự kiến gì. Mọi câu hỏi về niềm tin phải xuất phát từ một câu hỏi về dự kiến, và câu hỏi về dự kiến đó phải là trung tâm của cuộc tìm hiểu. Mọi phỏng đoán về niềm tin phải bắt đầu bằng một phỏng đoán dự kiến cụ thể, và phải tiếp tục mang lại lợi ích bằng những dự kiến trong tương lai. Nếu một niềm tin trở nên vô dụng, hãy loại bỏ nó.