Ấn tượng độc lập (independent impression) của bạn về một vấn đề chính là niềm tin của riêng bạn về nó. Niềm tin này được hình thành khi bạn tạm thời chưa xét đến những ý kiến trái chiều từ người khác. Nói cách khác, bạn chưa tính đến việc người khác tin vào điều gì, hay nhận định của họ về chủ đề này đáng tin cậy đến đâu. Ấn tượng độc lập của bạn có thể dựa trên những lý do và lập luận của người khác (nếu bạn biết về chúng), nhưng không phải dựa trên sự thật là “chỉ vì người khác tin như vậy”.
Trong khi đó, niềm tin toàn diện (all-things-considered belief) của bạn lại có thể (và có lẽ là nên) tính đến cả những ý kiến trái chiều của người khác.
Khi đã nắm vững khái niệm này, tôi rèn luyện cho mình những quy tắc trong nhận thức và thảo luận sau đây (epistemic/discussion norms), và tôi nghĩ mọi người cũng nên làm vậy:
Một lý do cho bộ quy tắc này là để tránh hiệu ứng thác thông tin (information cascades), tức là hiện tượng mọi người hùa theo ý kiến của số đông mà bỏ qua đánh giá của riêng mình.
Ngược lại, khi thực sự phải ra quyết định, tôi luôn cố gắng dựa trên niềm tin toàn diện.
Ví dụ: Ấn tượng độc lập của tôi cho rằng một xã hội loạn lạc không thể phục hồi (unrecoverable dystopia) có khả năng xảy ra cao hơn cả sự tuyệt chủng, và chúng ta nên ưu tiên xử lý rủi ro này nhiều hơn những gì ta đang làm ở hiện tại. Tuy nhiên, quan điểm này có vẻ khá hiếm trong giới những người đã suy nghĩ nhiều về rủi ro hiện sinh (existential risks). Quan sát này đã đẩy niềm tin toàn diện của tôi dịch chuyển khỏi ấn tượng độc lập ban đầu và tiến gần hơn đến quan điểm của đa số chuyên gia.
Và chính niềm tin toàn diện này là kim chỉ nam cho các quyết định nghiên cứu và sự nghiệp của tôi. Nhưng tôi nghĩ việc theo dõi và đôi khi chia sẻ ấn tượng độc lập của mình vẫn rất hữu ích. Nếu không, các cộng đồng mà tôi tham gia có thể trở nên quá chắc chắn một cách đồng nhất và thiếu đi các góc nhìn đa dạng.
Thuật ngữ, khái niệm, và bộ quy tắc này hoàn toàn không phải do tôi tự nghĩ ra — bạn có thể xem thêm tại các bài viết Đặt Tên cho Niềm Tin, bình luận này, và các bài được gắn thẻ Sự Khiêm Tốn Nhận Thức (đặc biệt là bài này). Tôi chỉ muốn có một mô tả rõ ràng, súc tích về chúng để có thể dẫn nguồn đến, bất cứ khi nào tôi muốn nói về ấn tượng độc lập của mình, hay tôi hỏi về ấn tượng độc lập của người khác, hoặc làm rõ một quan điểm xem nó là ấn tượng độc lập hay là niềm tin toàn diện.
Cảm ơn Lukas Finnveden đã đề nghị tôi đăng bài này thành một bài viết riêng (ban đầu nó chỉ là một ghi chú ngắn).
Tác phẩm này được cấp phép theo Giấy phép Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Nếu bạn quan tâm đến việc tìm hiểu cách làm nhiều điều tốt hơn, đây là một số bước tiếp theo bạn có thể thực hiện.
