Mọi người thường ca ngợi những nhân vật như Mozart, Malala Yousafzai và Mark Zuckerberg — những người đạt được thành công lớn khi còn trẻ — và có rất nhiều giải thưởng dành cho các nhà lãnh đạo trẻ, như Forbes 30 Under 30.
Nhưng những câu chuyện này thú vị bởi vì chúng là những trường hợp ngoại lệ.
Hầu hết mọi người đạt đến đỉnh cao sự nghiệp vào độ tuổi trung niên. Thu nhập thường đạt mức cao nhất vào độ tuổi 40, cho thấy rằng hầu hết mọi người cần khoảng 20 năm để đạt đến năng suất cao nhất.1
Tương tự, các chuyên gia chỉ đạt đến trình độ cao nhất trong độ tuổi từ 30 đến 60,2 và nếu có, số tuổi này đang tăng lên theo thời gian.3
Khi các nhà nghiên cứu xem xét kỹ hơn những phát hiện này, họ nhận thấy rằng trình độ chuyên môn cao trong các lĩnh vực đã được thiết lập thường đòi hỏi 10 đến 30 năm luyện tập tập trung.4 K. Anders Ericsson, một nhà lãnh đạo trong lĩnh vực nghiên cứu này, đã nói sau 30 năm nghiên cứu:
Tôi chưa bao giờ tìm thấy một trường hợp thuyết phục nào cho thấy ai đó có thể phát triển những khả năng phi thường mà không cần luyện tập chăm chỉ và kéo dài.
Để Mozart có thể thành công khi còn rất trẻ, ông cần phải bắt đầu từ rất sớm. Cha của Mozart là một giáo viên âm nhạc nổi tiếng và đã đào tạo ông một cách nghiêm túc từ khi còn nhỏ.
Tất cả điều này nghe có vẻ hơi chán nản: để thành công cần rất nhiều thời gian. Nhưng hãy xem mặt tích cực của vấn đề: bạn có thể trở nên giỏi hơn rất nhiều so với hiện tại.
Nhiều người đến với chúng tôi và nói: “Tôi không chắc mình có kỹ năng hữu ích nào để đóng góp.” Và điều đó thường là sự thật. Nếu bạn vừa tốt nghiệp, có thể bạn đã dành bốn năm qua để nghiên cứu Moby Dick, cơ học lượng tử và Machiavelli, và công việc tương lai của bạn có thể sẽ không liên quan đến những điều đó.
Tuy nhiên, nghiên cứu của Ericsson cũng cho thấy rằng bất kỳ ai cũng có thể cải thiện hầu hết các kỹ năng bằng cách luyện tập tập trung. Tất nhiên, các yếu tố khác cũng quan trọng: nếu bạn cao 2 mét, bạn sẽ dễ dàng trở nên giỏi bóng rổ hơn, nhưng điều đó không có nghĩa là những người thấp bé không thể cải thiện kỹ năng của mình.
Điều này có nghĩa là ngay cả khi bạn cảm thấy mình không có nhiều đóng góp vào lúc này, bạn vẫn có thể trở nên giỏi hơn rất nhiều trong tương lai và có thể tiếp tục cải thiện trong nhiều thập kỷ — đây là ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn đầu của sự nghiệp.
Thời gian đọc: 38 phút
Vốn nghề nghiệp là bất cứ điều gì giúp bạn có vị trí tốt hơn để tạo ra sự khác biệt trong tương lai, bao gồm kỹ năng, mối quan hệ, bằng cấp, tính cách và khả năng tài chính.
Để có được vốn nghề nghiệp, chúng tôi khuyên bạn nên xây dựng các kỹ năng hữu ích. Để làm được điều đó, bạn cần:
Có được vốn nghề nghiệp, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của sự nghiệp, là điều rất quan trọng, vì đó là điều sẽ giúp bạn trở nên năng suất hơn trong cuộc sống. Trong những công việc đầu tiên, bạn hiếm khi có thể tạo ra tầm ảnh hưởng lớn, và thông thường, việc tích lũy vốn nghề nghiệp nên được ưu tiên hơn.
Dưới đây là một số con đường phổ biến để tích lũy vốn nghề nghiệp, có thể giúp quý vị có ý tưởng cho những bước tiếp theo:
Trong vài công việc đầu tiên, việc xây dựng vốn sự nghiệp thường là ưu tiên hàng đầu. Sau đó, việc cân nhắc giữa vốn sự nghiệp và tầm ảnh hưởng trở nên khó khăn hơn, vì nó phụ thuộc vào các cơ hội cụ thể. Tương tự, việc ưu tiên vốn chuyên môn (specialist) hay vốn chuyển đổi sự nghiệp (transferable career capital) cũng phụ thuộc vào hoàn cảnh.
Cũng có rất nhiều cách để tích lũy vốn nghề nghiệp trong công việc hiện tại của bạn, chúng tôi sẽ đề cập đến vấn đề này trong bài viết sau.
Tại sao vốn nghề nghiệp lại quan trọng đến vậy?
Chantelle5 muốn tạo ra tác động ngay sau khi tốt nghiệp đại học, và thậm chí còn tìm được một công việc thú vị là quản lý chương trình tại một tổ chức phi lợi nhuận hoạt động trong lĩnh vực phòng chống dịch bệnh. Nhưng đội ngũ nhân viên nhỏ khiến cô khó có thời gian để phát triển kỹ năng, và cô không thể tạo ra tầm ảnh hưởng như mong muốn trong vị trí của mình. Sau vài tháng, cô cảm thấy căng thẳng, mất ngủ và kiệt sức.
Chantelle đã quyết định theo học cao học. Điều này không chỉ khiến cô cảm thấy thoải mái hơn mà còn thấy mình đang học được những kiến thức có thể hỗ trợ cho sự nghiệp tương.
Mặc dù trì hoãn là điều không tốt, nhưng hiếm khi có thể tạo ra tầm ảnh hưởng lớn ngay lập tức.
Trong giai đoạn đầu của sự nghiệp, điều quan trọng hơn là đảm bảo bạn đầu tư vào kỹ năng của mình và nhận được sự đào tạo cần thiết để tối đa hóa tầm ảnh hưởng lâu dài của bạn.
Điều này đặc biệt đúng vì bạn có thể trở nên hiệu quả hơn rất nhiều trong suốt sự nghiệp của mình. Hãy xem xét tầm ảnh hưởng tiềm năng của một nhà khoa học, chính trị gia hoặc giám đốc điều hành ở đỉnh cao sự nghiệp (40-50 tuổi) so với tầm ảnh hưởng của họ khi còn là sinh viên mới ra trường.
Trong quá trình tư vấn, chúng tôi đã thấy rất nhiều người trở nên thành công, hạnh phúc và có năng lực hơn nhờ đầu tư vào bản thân - thường là trong những lĩnh vực bất ngờ mà họ không bao giờ nghĩ mình sẽ giỏi.
Quá tập trung vào tầm ảnh hưởng quá sớm có thể là một cách nhìn thiển cận, vì nó có thể cản trở việc đạt được vị trí tốt hơn trong tương lai.
Điều này có nghĩa là, đối với hầu hết mọi người, ưu tiên hàng đầu trong những năm đầu sự nghiệp là xây dựng cái mà chúng ta gọi là vốn nghề nghiệp. Vậy vốn nghề nghiệp là gì?
"Vốn nghề nghiệp" ở đây có nghĩa là bất cứ điều gì giúp bạn có vị trí tốt hơn để tạo ra tác dộng hoặc đảm bảo một sự nghiệp viên mãn trong tương lai.
Chúng tôi thường chia vốn nghề nghiệp thành các thành phần sau đây, bạn có thể sử dụng để so sánh các lựa chọn của mình về vốn nghề nghiệp:
Nếu chúng tôi phải tóm tắt tất cả lời khuyên về cách tích lũy vốn nghề nghiệp trong một câu, chúng tôi sẽ nói: "Hãy phát triển các kỹ năng hữu ích".
Nói cách khác, sinh viên sẽ có được những kỹ năng được đánh giá cao trên thị trường lao động, từ đó dễ dàng hơn trong việc đàm phán để có được một công việc như ý, cũng như những kỹ năng cần thiết để giải quyết các vấn đề cấp bách nhất của thế giới.
Khi bạn đã có kỹ năng có giá trị, bạn cũng cần học cách bán những kỹ năng đó cho người khác và thiết lập các mối quan hệ. Điều này có thể bao gồm việc cố ý đạt được các văn bằng, chẳng hạn như lấy bằng cấp hoặc tạo các dự án demo công khai; hay có thể bao gồm các hoạt động thường được coi là “xây dựng mạng lưới quan hệ”, chẳng hạn như tham dự các hội nghị hoặc thu hút người theo dõi trên Twitter. Do đó, tất cả các hoạt động này đều giúp bạn xây dựng vốn nghề nghiệp. Nhưng tất cả các hoạt động này sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều khi bạn đóng góp gì đó bổ ích, và đó là lý do tại sao chúng tôi nhấn mạnh việc xây dựng kỹ năng trước tiên.
Để trở nên giỏi trong một lĩnh vực hữu ích, bạn thường cần kết hợp bốn yếu tố sau:
Tóm lại, hãy cố gắng tối đa hóa tốc độ tiếp thu kiến thức hữu ích.
Trong phần tiếp theo, chúng tôi sẽ đề cập đến một số loại công việc cụ thể mà những người chúng tôi đã hợp tác thường thấy có ích cho việc cải thiện vốn nghề nghiệp của họ.
Bạn cũng có thể làm rất nhiều điều trong công việc hiện tại để đầu tư cho bản thân và cải thiện vốn nghề nghiệp của mình. Điều này rất quan trọng nên chúng tôi sẽ đề cập đến trong một bài viết sau về phát triển cá nhân, bao gồm các lời khuyên về xây dựng phẩm chất, mạng lưới quan hệ, tiết kiệm tiền và trở nên hiệu quả hơn về mọi mặt. Chúng tôi cũng đề cập đến cách bán vốn nghề nghiệp hiện tại của bạn một cách hiệu quả trong bài viết về cách tìm việc.
Bạn đang nghĩ đến việc trở thành họa sĩ minh họa, thư ký pháp lý hoặc kỹ thuật viên y tế? Những công việc này có thể sẽ sớm biến mất.
Vài thập kỷ trước, cờ vua được coi là một ví dụ về điều mà máy móc không bao giờ có thể làm được. Nhưng vào năm 1997, Kasparov đã bị đánh bại bởi chương trình máy tính Deep Blue.
Báo cáo phân tích năm 2020 đã xem xét tác động của ba loại công nghệ tự động hóa đối với thị trường lao động trong vài thập kỷ qua: phần mềm tiêu chuẩn, robot và trí tuệ nhân tạo (AI). Tác giả nhận thấy rằng những tiến bộ trong công nghệ thông tin và phần mềm tiêu chuẩn đã làm giảm số lượng người làm việc trong các ngành nghề có tính chất lặp đi lặp lại hoặc hành chính, trong khi những tiến bộ trong công nghệ robot đã thay thế nhiều công việc thủ công, nhưng không thay thế những công việc đòi hỏi trí tuệ xã hội hoặc sáng tạo.
Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng những tiến bộ nhanh chóng gần đây trong lĩnh vực AI, đặc biệt là học máy, sẽ có tác động lớn nhất đến sự nghiệp của bạn.
Cho đến nay, học máy hoạt động hiệu quả nhất khi bạn có thể thu thập nhiều dữ liệu để huấn luyện một thuật toán cho một bài kiểm tra cụ thể. Vì vậy, chúng ta đã thấy tự động hóa xuất hiện ở những nơi như nhà máy điện hoặc trong phân tích kết quả xét nghiệm y tế.
Trong vài năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến những tiến bộ to lớn trong các hệ thống AI đa dạng và sáng tạo hơn. Các hệ thống AI tiên tiến nhất có thể vượt qua các kỳ thi học thuật phức tạp tốt hơn hầu hết con người, tạo ra những hình ảnh cực kỳ thực tế từ văn bản và giải quyết một số vấn đề mã hóa khó. Tất cả những điều này đều không thể thực hiện được cách đây một năm.
Một bài báo năm 2013, mà chúng tôi đã viết về trước đây, đã suy đoán rằng các nhiệm vụ liên quan đến sáng tạo sẽ là một trong những nhiệm vụ khó tự động hóa nhất, nhưng tạo ra ý tưởng là một trong những điểm mạnh của các hệ thống AI mới nhất. Ví dụ, chúng có thể tạo ra hàng trăm hình ảnh theo phong cách Dali kết hợp với Pollock gần như ngay lập tức, hay vô số ý tưởng cho các tiêu đề hút sự chú ý.
Rất khó dự đoán điều này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến thị trường lao động trong 10 năm tới.
Phân tích năm 2020 nêu trên cho rằng các công việc có thu nhập từ top 70% đến top 99% sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi sự tiến bộ của AI và có khả năng bị giảm thu nhập tương đối. Danh sách các công việc có khả năng bị ảnh hưởng nhất bao gồm kỹ sư hóa học, bác sĩ nhãn khoa và nhân viên điều phối. Ngược lại, danh sách các công việc ít bị ảnh hưởng nhất bao gồm nghệ sĩ giải trí, nhân viên chế biến thực phẩm và giảng viên đại học. (Phân tích này chỉ là một mô hình, vì vậy chúng ta không nên hoàn toàn tin tưởng.)
Điều đó không có nghĩa là các công việc bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi tự động hóa sẽ giảm việc làm hoặc thu nhập. Nếu mỗi kỹ sư hóa học mà bạn thuê có thể làm công việc của hai người trước đây, điều đó có thể dẫn đến việc thuê ít hơn một nửa số kỹ sư, hoặc có thể dẫn đến việc thuê nhiều kỹ sư hơn, vì giờ đây mỗi người tạo ra giá trị gấp đôi so với trước đây. Tất cả phụ thuộc vào tình hình kinh tế.
Rõ ràng là các công việc sẽ chuyển sang những nhiệm vụ khó tự động hóa hơn và ít hơn những nhiệm vụ có thể được thực hiện bởi hệ thống AI.
Do đó, nếu bạn muốn kỹ năng của mình vẫn còn giá trị trong tương lai, hãy tập trung hơn vào việc học những kỹ năng khó tự động hóa nhất (có thể là những kỹ năng nêu trên) và cũng tập trung vào việc học cách sử dụng AI để tăng cường năng suất của bản thân. Những người lao động thành công nhất trong tương lai có lẽ sẽ là những người có khả năng sử dụng AI và tự động hóa để giải quyết các vấn đề quan trọng.
Sau 5-10 năm nữa, gần như không thể biết điều gì sẽ xảy ra. Về lâu dài, có vẻ như hệ thống AI sẽ có thể làm tốt hơn con người trong hầu hết các công việc, và ai biết được nền kinh tế sẽ ra sao vào thời điểm đó.
Để biết thêm thông tin, hãy xem cuộc phỏng vấn tháng 8/2023 của chúng tôi với Micheal Webb về tầm ảnh hưởng của AI đối với nền kinh tế.
Để tăng vốn nghề nghiệp, lời khuyên chính của chúng tôi là xây dựng các kỹ năng hữu ích. Để hỗ trợ bạn,, chúng tôi có một danh sách các kỹ năng hữu ích, kèm theo hướng dẫn về cách đánh giá mức độ phù hợp của bạn với các kỹ năng này và cách làm thế nào để bắt đầu học tập.
Chúng tôi khuyên bạn nên tập trung vào kỹ năng có vẻ phù hợp nhất với mình và sau đó thử thực hành trong một vài năm.
Để xác định bước đi tiếp theo, hãy tự hỏi: “Công việc nào sẽ giúp tôi phát triển kỹ năng này tốt nhất trong vài năm tới?”
Dưới đây là hai cách khác để tìm ra bước đi tiếp theo tốt nhất cho vốn sự nghiệp của bạn:
Đầu tiên, bạn có thể suy nghĩ ngược từ mục tiêu dài hạn mà bạn muốn đạt được. Hãy tự hỏi bản thân: "Nếu tôi muốn đạt được điều này, bước tiếp theo nào sẽ giúp tôi tiến nhanh nhất trên con đường đó?" Điều này có thể giúp bạn phát hiện ra những cách đặc biệt hiệu quả để thăng tiến. (Chúng ta sẽ nói thêm về điều này trong bài viết về lập kế hoạch nghề nghiệp.)
Thứ hai, đây là một số ý tưởng về công việc bạn có thể làm trong vài năm (hoặc ít hơn) mà chúng tôi thấy thường đặc biệt tốt cho việc phát triển kỹ năng của bạn. Ghi lại bất kỳ công việc nào phù hợp với bạn — bạn có thể thêm chúng vào danh sách ý tưởng cho các bước tiếp theo mà chúng ta sẽ lập sau trong hướng dẫn này.
Nếu bạn vừa tốt nghiệp, có lẽ bạn chưa giỏi trong công việc thực tế.
Ở trường đại học, bạn được yêu cầu trả lời các câu hỏi đã được định nghĩa sẵn với câu trả lời rõ ràng trong thời gian ngắn, và điều này là hoàn toàn có thể làm được. Trong thế giới công việc, phần lớn thách thức là tìm ra vấn đề và sắp xếp thứ tự ưu tiên cần giải quyết. Các dự án không (tự động) có phạm vi hoặc tiêu chí thành công rõ ràng. Hiệu suất cao có thể là điều không thể đ ạt được, hoặc có thể mất nhiều năm.
Bạn có thể không biết cách làm những việc cơ bản như tổ chức cuộc họp hàng tuần, đọc báo cáo tài chính, thuyết trình hay nói chuyện với sếp.
Vì vậy, một trong những điều hữu ích nhất bạn có thể làm sau khi tốt nghiệp đại học là đi làm cho một đội ngũ có năng lực tốt, có tính liêm chính cao, nơi bạn có thể được hướng dẫn những kỹ năng rất hữu ích để hoàn thành công việc.
Nếu tổ chức đó có uy tín tốt, bạn sẽ có được sự công nhận khi nói rằng bạn đã làm việc ở đó. Và bạn có thể gặp gỡ nhiều người tài năng khác, mở rộng mạng lưới quan hệ của mình.
Nếu tổ chức đang phát triển nhanh chóng, bạn sẽ có nhiều cơ hội thăng tiến, tinh thần làm việc sẽ tốt hơn, và thành tựu trong tương lai của bạn sẽ ấn tượng hơn.
Khó có thể tìm được một công việc đáp ứng tất cả các tiêu chí này, nhưng tất cả đều đáng để bạn cân nhắc. Dưới đây là một số yếu tố khác cần xem xét khi chọn nơi làm việc:
Bạn nên làm việc cho khu vực tư nhân (private sector) hay tổ chức phi lợi nhuận?
Khu vực tư nhân có thể là nơi tốt hơn để rèn luyện năng suất làm việc, vì cơ chế phản hồi rõ ràng về lợi nhuận sẽ loại bỏ nhanh chóng những việc làm không hiệu quả. Theo ấn tượng của chúng tôi, nhiều tổ chức phi lợi nhuận truyền thống hoạt động không hiệu quả, đó là một trong những lý do tại sao các nhà lãnh đạo tổ chức phi lợi nhuận thường khuyên nhân viên nên đi đào tạo ở ngoài.
Một yếu tố quan trọng khác là khu vực tư nhân có nhiều việc làm hơn và mức lương cao hơn có thể giúp bạn xây dựng sự nghiệp.
Nhưng nói vậy không có nghĩa là không có tổ chức và nhóm làm việc hiệu quả trong các lĩnh vực khác, bao gồm phi lợi nhuận, chính phủ và học thuật.
Ngoài yếu tố về tầm ảnh hưởng, làm việc trong một tổ chức có sứ mệnh xã hội có thể mang lại nhiều lợi ích, như được tìm hiểu về các vấn đề toàn cầu nóng hổi, gặp gỡ và tiếp xúc với những người có cùng chí hướng, có thêm động lực và ý nghĩa trong cuộc sống.
Bạn nên làm việc cho một tổ chức nhỏ hay lớn?
Trong các tổ chức nhỏ, bạn thường có cơ hội học được nhiều kỹ năng đa dạng hơn và có thể nhanh chóng đảm nhận nhiều trách nhiệm hơn. Trong khi đó, các tổ chức lớn thường nổi tiếng hơn, giúp hồ sơ cá nhân của bạn thêm ấn tượng, đồng thời cung cấp các vai trò ổn định hơn và thường có nhiều nguồn lực hơn cho đào tạo và cố vấn.
Xét ở góc độ suy đoán, các tổ chức nhỏ có thể có vòng phản hồi nhanh giữa công việc và kết quả để giúp bạn nâng cao kĩ năng công việc, trong khi thành công ở các tổ chức lớn thường yêu cầu bạn có kĩ năng về làm chính trị nội bộ và hiểu bộ máy tổ chức (nhưng đây vẫn có thể là những kĩ năng giá trị).
Nếu bạn muốn làm việc lâu dài trong lĩnh vực phi lợi nhuận, nơi nhiều tổ chức có quy mô nhỏ, thì làm việc tại một tổ chức nhỏ có thể giúp bạn phát triển các kỹ năng phù hợp hơn. Tuy nhiên, nếu bạn hướng đến lĩnh vực chính sách hoặc quản lý nhà nước, các tổ chức lớn có thể là sự chuẩn bị tốt hơn.
Người làm việc ở đó sẽ như thế nào ?
Có rất nhiều sự khác biệt về văn hóa giữa các tổ chức, và thậm chí giữa các nhóm trong cùng một tổ chức.
Nếu mục tiêu của bạn là vốn nghề nghiệp, bạn nên ưu tiên làm việc ở nơi bạn sẽ nhận được sự hướng dẫn và phản hồi tốt về công việc của mình. Rất khó để học hỏi nếu không có sự dạy dỗ tốt hoặc không có hình mẫu để noi gương. Tương tự như vậy, tính cách của những người bạn làm việc cùng sẽ ảnh hưởng đến bạn.
Những lựa chọn nào có thể tốt nhất?
Một lựa chọn đặc biệt đáng xem xét là làm việc tại một công ty khởi nghiệp công nghệ đầy triển vọng, nơi có thể kết hợp nhiều lợi ích nêu trên: đội ngũ có hiệu suất cao với động lực mạnh mẽ để tạo ra kết quả, tăng trưởng nhanh và cơ hội để có được một bộ kỹ năng toàn diện. Nếu công ty khởi nghiệp thành công, bạn cũng sẽ có được bằng cấp và tiền bạc. Bạn sẽ có thêm điểm cộng nếu tìm được một công ty nơi bạn có thể học được các kỹ năng liên quan đến vấn đề toàn cầu hàng đầu.
Tất nhiên, nhiều công ty khởi nghiệp được điều hành rất tệ và có khả năng thất bại. Nhưng bạn có thể thực hiện các bước để tăng cơ hội làm việc tại một công ty tốt. Xem thêm trong bài đánh giá nghề nghiệp về công việc tại công ty khởi nghiệp.
Một lựa chọn khác để xem xét là làm việc tại các phòng thí nghiệm AI hàng đầu như OpenAI hoặc DeepMind. Đây là những tổ chức hoạt động hiệu quả cao, cho phép bạn tìm hiểu và kết nối trong lĩnh vực nghiên cứu AI, đồng thời có được những lựa chọn dự phòng tuyệt vời. Lý tưởng nhất là bạn sẽ đảm nhận một vai trò liên quan trực tiếp đến an toàn hoặc chính sách AI, vì việc chỉ thúc đẩy phát triển năng lực AI có thể dễ dàng gây hại do rủi ro tiềm ẩn của chúng — chúng tôi không khuyên bạn nên đảm nhận những vai trò có hại để tích lũy vốn nghề nghiệp. Tuy nhiên, không phải tất cả các chuyên gia đều đồng ý — hãy đọc thêm trong bài viết đầy đủ của chúng tôi, nơi các chuyên gia đưa ra lời khuyên ẩn danh về việc bạn có nên tránh các vai trò thúc đẩy năng lực AI hay không.
Có nhiều lựa chọn khác có thể thuộc loại này. Đối với các tổ chức đặc biệt liên quan đến các vấn đề cấp bách của chúng ta, hãy xem danh sách các tổ chức được đề xuất của chúng tôi. (Tuy nhiên, hãy lưu ý rằng không phải tất cả các tổ chức này đều là nơi tốt để tích lũy vốn nghề nghiệp.)
Trong khu vực tư nhân, một số lựa chọn mà mọi người thường xem xét bao gồm làm việc trong những công ty công nghệ lớn, các công ty tài chính hàng đầu, tư vấn (cũng cho phép bạn trải nghiệm nhiều ngành khác nhau), dịch vụ chuyên nghiệp (như làm việc tại một trong bốn công ty kế toán lớn) và luật. Bạn nên loại bỏ các lựa chọn mà bạn nghĩ là có hại và tập trung vào những lựa chọn mà bạn có thể phù hợp nhất.
2. Hãy kỹ lưỡng trong việc chọn ngành học cao học
Nhiều người thường vô tình theo đuổi các chương trình cao học đắt đỏ mà không có kế hoạch dự phòng tốt, thậm chí họ còn không chắc chắn về định hướng học thuật của mình. Đây thường không phải là quyết định sáng suốt.
Bilal đã thực hiện một dự án nghiên cứu về vũ trụ học vào cuối thời gian học đại học. Tiếp tục theo đuổi bằng tiến sĩ dường như là bước đi hợp lý tiếp theo. Tuy nhiên, sau khi bắt đầu chương trình tiến sĩ, anh nhận ra rằng nó sẽ không giúp anh học được nhiều ngoài việc nghiên cứu vũ trụ học một cách học thuật — và anh không cho rằng sự nghiệp trong lĩnh vực vũ trụ học hàn lâm sẽ là con đường lý tưởng để anh tạo ra ảnh hưởng. Mặc dù có thể dễ dàng tiếp tục con đường đã chọn, anh quyết định rời đi sớm và học lại một kỹ năng khác.
Thông qua chương trình sau đại học, bạn có thể phát triển kỹ năng chuyên môn và mở rộng mạng lưới mối quan hệ. Một số chương trình sau đại học có thể thúc đẩy sự nghiệp của bạn rất nhiều. Nếu phải chọn, các chương trình tiến sĩ hấp dẫn nhất có thể là kinh tế hoặc máy học:
Hầu hết các tiến sĩ kinh tế và học máy đều có thể tìm được việc làm liên quan đến kinh tế hoặc học máy nếu họ muốn, điều này không phải lúc nào cũng đúng với các bằng tiến sĩ khác.
Học máy có liên quan trực tiếp đến một trong những vấn đề cấp bách nhất thế giới — rủi ro từ trí tuệ nhân tạo — trong khi kinh tế học chuẩn bị cho bạn làm việc trong nhiều lĩnh vực quan trọng, bao gồm chính sách AI, nghiên cứu ưu tiên toàn cầu, phát triển quốc tế và nhiều hơn nữa.
Bạn có thể chuyển từ kinh tế sang các ngành khoa học xã hội khác hoặc đảm nhận các vị trí quan trọng trong lĩnh vực chính sách. Tương tự, kỹ năng học máy có thể được áp dụng trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu khác.
Cả hai ngành này đều có các phương án dự phòng với mức thu nhập cao.
Tuy nhiên, có thể còn nhiều lựa chọn tốt khác.
Nếu bạn quan tâm đến việc học cao học như một bước tiếp theo, đây là một số lời khuyên để lựa chọn:
Ví dụ: Dillon không thể tưởng tượng mình sẽ học bất cứ ngành nào khác ngoài triết học. Sau đó, anh biết đến nghiên cứu này cho thấy sở thích của con người có thể dễ dàng thay đổi. Bị thuyết phục, anh quyết định thử học kinh tế và khoa học máy tính như các môn phụ, vì anh nghĩ rằng những môn này sẽ mở ra nhiều lựa chọn hơn triết học. Anh thích chúng hơn mong đợi và hiện đang theo học tiến sĩ kinh tế.
“Nếu bạn muốn thế giới trở nên tốt đẹp hơn, 80,000 Hours sẽ cung cấp những lời khuyên vô giá.”
Tom Kalil đã làm việc cho chính quyền Clinton và Obama trong 16 năm. Ông đã nỗ lực thúc đẩy sự phát triển của internet, sau đó là công nghệ nano, và rồi đến mô hình não bộ tiên tiến, cùng nhiều lĩnh vực khác.
Nhưng con đường đầu tiên đưa ông đến với chính trị là quyết định tham gia tình nguyện cho chiến dịch tranh cử tổng thống của Michael Dukakis vào năm 1988. Dukakis đã thua cuộc, nhưng một số người mà Kalil làm việc cùng cũng làm việc cho Bill Clinton vào năm 1992 — và Clinton đã thắng cử.
Hãy nghe cuộc phỏng vấn của chúng tôi với Tom Kalil về cách ông đã phục vụ hai tổng thống khác nhau tại Nhà Trắng và cách ông đã ảnh hưởng đến chính sách trong thời gian làm việc tại đó.
Như chúng ta đã thấy trong bài viết trước, sự nghiệp trong chính phủ và chính sách có thể có tầm ảnh hưởng rất lớn. Ngoài ra, lĩnh vực này còn có rất nhiều vai trò khác nhau, thường có chung con đường vào nghề. Điều đó có nghĩa là những con đường này có thể mở ra nhiều lựa chọn có ảnh hưởng lớn, đồng thời có khả năng mang lại cho bạn kiến thức chuyên môn, mối quan hệ trong thế giới chính sách và bằng cấp.
Các lựa chọn sẽ hơi khác nhau tùy thuộc vào quốc gia bạn đang sinh sống.
Một số lựa chọn chính ở Mỹ bao gồm:
Chúng tôi tập trung vào Hoa Kỳ vì đây là quốc gia có số lượng độc giả lớn nhất của chúng tôi — nhưng thường có các lựa chọn tương tự ở các quốc gia khác.
Liệu đây có phải là những lựa chọn tốt để xây dựng vốn nghề nghiệp hay không phụ thuộc vào công việc cụ thể và những người bạn sẽ làm việc cùng: Bạn có được sự hướng dẫn tốt không? Danh tiếng của họ trong lĩnh vực này như thế nào? Họ có tính cách tốt không? Chương trình chính sách của họ có vẻ tích cực không? Văn hóa công ty có phù hợp với bạn không?
Một số người chúng tôi biết đã vào các vị trí chính sách đầy hứa hẹn, nhưng sau đó cảm thấy văn hóa công ty không phù hợp với họ. Bạn cũng có nguy cơ gây hại nếu làm sai. Vì vậy, điều đặc biệt quan trọng là phải suy nghĩ về các chi tiết cụ thể của cơ hội và sự phù hợp của bạn.
Đọc thêm về cách bắt đầu sự nghiệp chính sách trong bài viết của chúng tôi về cách xây dựng kỹ năng chính sách và chính trị.
Chúng tôi đã gặp một người có cơ hội trở thành ảo thuật gia và có thể xuất hiện trên một chương trình truyền hình quốc gia ở Ấn Độ, nhưng anh ấy đang phân vân giữa con đường đó và... nghề tư vấn. Chúng tôi thấy con đường ảo thuật gia thú vị hơn, vì những kỹ năng và mối quan hệ trong lĩnh vực truyền thông sẽ trở nên độc đáo và có giá trị hơn cho công việc giải quyết những vấn đề cấp bách nhất thế giới so với những kỹ năng và mối quan hệ của một nhà tư vấn.
Một sai lầm phổ biến là nghĩ rằng xây dựng vốn nghề nghiệp luôn có nghĩa là làm những việc mang lại cho bạn bằng cấp chính thức, như bằng luật, hoặc có uy tín, như tư vấn.
Thật dễ dàng để tập trung vào những khía cạnh "cứng" của vốn nghề nghiệp, như có một nhà tuyển dụng nổi tiếng, bởi vì chúng cụ thể. Nhưng những khía cạnh "mềm" của vốn nghề nghiệp — kỹ năng, thành tích, mối quan hệ và danh tiếng của bạn — cũng quan trọng không kém, nếu không muốn nói là quan trọng hơn. Vốn nghề nghiệp tốt nhất đến từ những thành tựu ấn tượng.
Bạn có thể xây dựng những khía cạnh "mềm" của vốn nghề nghiệp trong hầu hết mọi công việc nếu bạn làm việc hiệu quả. Làm việc thật tốt sẽ xây dựng danh tiếng của bạn, và điều đó cho phép bạn kết nối với những người thành đạt khác. Nếu bạn thúc đẩy bản thân làm việc hiệu quả, bạn có thể sẽ học hỏi được nhiều hơn.
Đây là lý do tại sao làm những việc ít thông thường hơn, như thành lập một tổ chức mới, đôi khi có thể là con đường tốt nhất để xây dựng vốn nghề nghiệp. Nếu bạn thành công, đó sẽ là một thành tích ấn tượng. Nhưng ngay cả khi bạn không thành công, bạn cũng sẽ học được nhiều điều và gặp gỡ những người thú vị.
Làm bất cứ điều gì mang lại cho bạn một dự án cụ thể, có thể nhìn thấy và ấn tượng cũng có thể hữu ích, chẳng hạn như viết một blog thành công hoặc thực hiện một dự án được giới thiệu trên các phương tiện truyền thông.
Đối với những ai muốn tạo ra tác động, thậm chí làm điều gì đó có vẻ ngẫu nhiên cũng đáng thử, miễn là bạn giỏi trong lĩnh vực đó. (Xem thêm về chủ đề này trong podcast của chúng tôi với Holden Karnofsky.)
Trước đó trong hướng dẫn, chúng ta đã nói về cách có thể tạo ra tầm ảnh hưởng lớn thông qua truyền đạt ý tưởng, xây dựng cộng đồng và quyên góp. Điều này có nghĩa là xuất sắc trong hầu hết mọi lĩnh vực đều có thể giúp bạn tạo ra tầm ảnh hưởng lớn, vì nó sẽ mang lại cho bạn các mối quan hệ, ảnh hưởng, tiền bạc và uy tín, những thứ có thể được sử dụng để giải quyết các vấn đề cấp bách.
Vì vậy, nếu bạn muốn xây dựng vốn nghề nghiệp, bạn nên xem xét bất kỳ lĩnh vực nào phù hợp với mình, ngay cả khi nó không phải là một lựa chọn tốt nói chung.
Tập thể hình thường không phải là cách để thăng tiến trong sự nghiệp, nhưng Arnie đã làm được điều đó.
Arnold Schwarzenegger đã biến thành công trong thể hình thành thành công trong sự nghiệp điện ảnh, và sau đó là thành công trong sự nghiệp chính trị.
Học qua thực hành thường là cách học hiệu quả nhất. Hầu hết mọi người không thể nhìn thấy con đường để tạo ra tầm ảnh hưởng tích cực ngay từ khi bắt đầu sự nghiệp, nhưng nếu bạn thấy, thì theo đuổi con đường đó có thể là lựa chọn tốt nhất cho vốn nghề nghiệp của bạn.
Điều này có thể là tham gia một dự án khởi nghiệp có tác động xã hội mà bạn nghĩ có thể thành công trong vòng 5-10 năm, hoặc có thể là trực tiếp tham gia vào một trong những con đường sự nghiệp mà bạn nghĩ là có tác động lớn nhất. Nếu bạn thành công, đó sẽ là một thành tích ấn tượng, có lợi cho vốn nghề nghiệp của bạn. Và nếu bạn là người quan tâm đến việc làm điều tốt, bạn có thể sẽ thấy việc làm một việc có ý nghĩa sẽ thúc đẩy bạn hơn, giúp bạn có nhiều khả năng thành công hơn.
Ngoài ra, nếu bạn muốn giải quyết các vấn đề toàn cầu cấp bách, thì đến một lúc nào đó, bạn cần tìm hiểu về những vấn đề đó và gặp gỡ những người cũng muốn giải quyết chúng. Điều này thường dễ thực hiện hơn nếu bạn làm việc trong những lĩnh vực đó so với việc bạn làm một công việc ngẫu nhiên trong một công ty.
Và tất nhiên, bạn có thể tạo ra tác động tích cực! Mặc dù vốn nghề nghiệp có lẽ nên là ưu tiên hàng đầu của bạn trong giai đoạn đầu, nhưng bất kỳ tác động tích cực nào bạn có thể tạo ra trong giai đoạn đầu sự nghiệp cũng rất quan trọng.
Tất cả những ưu điểm này có thể bù đắp cho những nhược điểm khác của con đường này (ví dụ: bạn thường nhận được ít đào tạo hơn).
Liệu có nên dấn thân và cố gắng làm điều gì đó có tầm ảnh hưởng ngay từ đầu là một quyết định khó khăn. Điều đó sẽ phụ thuộc vào cơ hội thành công của dự án, bạn sẽ làm việc với ai, bạn có thể nhận được loại đào tạo nào, v.v. Nhưng nếu bạn có thể thấy một cách để giúp giải quyết ngay một trong những vấn đề toàn cầu cấp bách nhất, thì đó chắc chắn là điều đáng để xem xét — ngay cả chỉ từ góc độ thu được những kỹ năng, thành tích và mối quan hệ hữu ích.
Như chúng ta đã thấy trong bài viết về sự hài lòng trong công việc, làm những việc có đóng góp là một chiến lược tốt để giúp đỡ người khác và mang lại sự hài lòng cho bản thân. Nhưng ngoài ra, nếu bạn cố gắng làm những việc quan trọng nhất đối với thế giới, đôi khi đó cũng có thể là chiến lược tốt nhất để tích lũy vốn nghề nghiệp.
Một sự đánh đổi mà bạn có thể phải đối mặt là giữa hai loại vốn nghề nghiệp sau:
Bạn nên tập trung vào loại nào?
Tất cả các yếu tố khác đều ngang nhau, khi bạn mới bắt đầu sự nghiệp, bạn nên tập trung hơn vào vốn nghề nghiệp có thể chuyển đổi. Khi bắt đầu sự nghiệp, bạn còn chưa chắc chắn về điều gì là tốt nhất, vì vậy sự linh hoạt sẽ hữu ích hơn. Nói chung, bạn càng không chắc chắn về vai trò mà bạn muốn đảm nhận trong dài hạn, bạn càng nên tập trung vào vốn nghề nghiệp có thể chuyển đổi.
Điều đáng tiếc là, tất cả các yếu tố khác thường không ngang nhau. Mặc dù vốn nghề nghiệp chuyên môn mang lại cho bạn ít lựa chọn hơn, nhưng nó thường cần thiết để bạn có thể đảm nhận những công việc có tầm ảnh hưởng lớn nhất, vì vậy có lẽ bạn vẫn nên tập trung vào nó ở một thời điểm nào đó.
Nếu bạn có thể làm việc như một kỹ sư an toàn AI ngay hôm nay, bạn có nên tiếp tục học tiến sĩ để mở ra những vị trí nghiên cứu tiềm năng mà bạn cho là có thể tạo ra tác động lớn hơn?
Nếu bạn học tiến sĩ, bạn không chỉ từ bỏ tác động mà bạn có thể tạo ra sớm, mà còn trì hoãn tác động của mình đến tương lai. Hầu hết các nhà nghiên cứu về chủ đề này đều đồng ý rằng, nếu tất cả các yếu tố khác đều như nhau, thì tốt hơn là nên dành nguồn lực để giải quyết các vấn đề cấp bách nhất của thế giới càng sớm càng tốt — ví dụ, một khi các hệ thống AI mang tính cách mạng đã được xây dựng, việc bạn làm có thể đã quá muộn!
Hơn nữa, trong thời gian đó, bạn có nguy cơ từ bỏ nỗ lực tạo ra tầm ảnh hưởng, và các cuộc thăm dò không chính thức cho thấy rủi ro hàng năm của việc này có thể khá cao.
Điều này có nghĩa là sự gia tăng vốn nghề nghiệp mà bạn có được từ việc làm tiến sĩ phải cao hơn đáng kể so với vốn nghề nghiệp mà bạn có được khi làm việc trực tiếp trong lĩnh vực an toàn AI — ví dụ như kỹ sư phần mềm trong một nhóm an toàn — để xứng đáng với chi phí đó.
Nhưng thường thì nó đáng giá. Không loại trừ khả năng bạn có thể có tầm ảnh hưởng gấp đôi so với một kỹ sư phần mềm. Và, như chúng ta đã thấy ở trên, có khả thi là một số người trở nên hiệu quả gấp 10 lần trong sự nghiệp của họ bằng cách đạt được vốn nghề nghiệp đặc biệt cao.
Chúng tôi đã thấy những người tham gia vào các dự án mà họ không có đủ năng lực ở giai đoạn đầu sự nghiệp — như thành lập một tổ chức phi lợi nhuận mới — thay vì tìm được một người cố vấn giỏi trong một công ty uy tín.
Vì vậy, mặc dù tích lũy vốn nghề nghiệp nên là ưu tiên quan trọng đối với hầu hết mọi người ở giai đoạn đầu sự nghiệp, nhưng khi sự nghiệp của bạn tiến triển, sẽ khó hơn để đạt được sự cân bằng giữa tầm ảnh hưởng và vốn nghề nghiệp.
Cuối cùng, việc đạt được sự cân bằng này thường phụ thuộc vào chất lượng của cơ hội mà bạn tìm được, cũng như niềm tin của bạn về mức độ cấp bách của các vấn đề toàn cầu và tuổi tác của bạn (bạn tích lũy vốn nghề nghiệp càng sớm, bạn càng có nhiều thời gian để sử dụng nó).
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về chủ đề này, chúng tôi khuyên bạn nên đọc:
Bạn không cần phải thay đổi công việc để tích lũy vốn nghề nghiệp. Giống như bạn có thể tạo ra tầm ảnh hưởng trong bất kỳ công việc nào thông qua các hoạt động quyên góp hoặc vận động, bạn cũng có thể tích lũy vốn nghề nghiệp trong bất kỳ công việc nào nếu bạn sử dụng thời gian của mình một cách hiệu quả.
Chúng tôi sẽ giải thích cách thức thực hiện trong bài viết sau.
Có thể bạn chưa chắc chắn về cách đóng góp tốt nhất trong thời điểm hiện tại, và bạn có thể nghi ngờ rằng mình không có nhiều kỹ năng quý giá, nhưng điều đó không sao cả.
If bạn muốn tạo ra tác động lớn trên thế giới, bạn cần có điều gì đó có giá trị để đóng góp. Hãy nâng cấp bản thân trước khi đối mặt với ông chủ lớn.
Mặc dù chúng ta thích những câu chuyện về những người đạt được danh tiếng và thành công nhanh chóng, như danh sách Forbes 30 Under 30, nhưng đó không phải là điều bình thường. Bên cạnh những người may mắn, đằng sau hầu hết những thành tựu vĩ đại là nhiều năm miệt mài xây dựng chuyên môn.
Chúng tôi đã thấy nhiều người thay đổi sự nghiệp của mình bằng cách học lập trình, được sếp giỏi hướng dẫn và theo học trường đại học phù hợp.
Nếu bạn xây dựng vốn nghề nghiệp có giá trị, bạn sẽ có sự nghiệp có tầm ảnh hưởng và thỏa mãn hơn.
Những bộ kỹ năng có tác động nào có thể phù hợp nhất để bạn phát triển lâu dài?
Dựa trên các con đường dài hạn mà bạn muốn theo đuổi, những bước tiếp theo nào có thể giúp bạn tiến nhanh hơn đến mục tiêu đó?
Xem xét tất cả sáu bước tiếp theo để tích lũy vốn sự nghiệp và ghi lại ba bước có thể phù hợp với bạn. Một vài ý tưởng để bắt đầu:
- Bạn có nghĩ ra cơ hội nào để làm việc tại một tổ chức đang phát triển, hiệu suất cao không?
- Có lựa chọn học tập sau đại học nào phù hợp không?
- Có lựa chọn nào trong lĩnh vực chính sách để cân nhắc không?
- Bạn có thể làm điều gì đó để học một kỹ năng hữu ích, có thể chuyển giao không?
- Có lựa chọn nào mà bạn có thể đạt được điều gì đó ấn tượng không?
- Bạn có thể tạo ra đóng góp ngay lập tức không?
Vốn sự nghiệp giá trị nhất mà bạn đã có là gì? Việc xác định điều này có thể cung cấp gợi ý về những gì bạn giỏi nhất và giúp bạn thuyết phục nhà tuyển dụng chọn bạn. Xem xét từng danh mục:
- Kỹ năng và kiến thức
- Mối quan hệ
- Chứng chỉ
- Phẩm chất
- Cơ hội phát triển
Nếu bạn gặp khó khăn, hãy liệt kê 2–5 thành tựu mà bạn tự hào nhất và tự hỏi chúng có điểm chung gì.
Chúng ta đã khám phá các lựa chọn cần nhắm đến trong dài hạn và cách để tiến tới chúng. Trong bài viết tiếp theo, chúng ta sẽ giải thích cách thu hẹp các lựa chọn đó.
(Bản thảo này vẫn đang trong quá trình chỉnh sửa và có thể chưa đạt chất lượng mong muốn của team EA Vietnam. Tuy vậy, chúng tôi vẫn quyết định đăng bản thảo này bởi vì nhận thấy điều này có ích cho các bạn trẻ còn mơ hồ trong định hướng sự nghiệp cùng những người quan tâm tới việc xây dựng một sự nghiệp có ý nghĩa hơn cho bản thân. Mọi đóng góp ý kiến đều được đón nhận tại pinkly@partners.eavn.org)
Câu trả lời: Đừng mong tìm ra điều bạn giỏi nhất ngay lập tức, đặc biệt qua việc tự suy ngẫm, theo cảm tính, hay làm các bài trắc nghiệm nghề nghiệp. Thay vào đó, hãy tư duy như nhà khoa học: đưa ra dự đoán tốt nhất, xác định những điều chưa chắc chắn quan trọng, rồi tìm hiểu chúng qua nghiên cứu và thử nghiệm ít tốn kém. Đầu sự nghiệp, hãy thử nhiều con đường khác nhau, và khi phân vân, hãy đặt mục tiêu cao.
Tìm hiểu cách chọn nghề phù hợp nhất với bạn:
Bài viết này thuộc cẩm nang hướng nghiệp hiệu quả do tổ chúc 80,000 Hours biên soạn, kết tinh từ hơn 10 năm nghiên cứu và kinh nghiệm tư vấn nghề nghiệp cho hàng nghìn người.
